Antzinako 78 hazi berreskuratu dituzte Nafarroan: tartean, “melona”
Nafarroako hainbat udalerritako 50 familiak baino gehiagok hazi espezieak kontserbatu dituzte eta hauetatik 78 berreskuratu dira Sartagudan eta Donezteben dauden etxalde esperimentaletan, INTIA sozietate publikoaren klima aldaketaren aurkako proiektu baten barnean. Besteen artean, "melona" berreskuratu dute, Erriberan desagertzear zen sandia modukoa.
2018an hasi zen INTIA antzinako haziak berreskuratzen. Kasu esanguratsuena "melona"-rena da: duela urte asko utzi zioten Nafarroan landatzeari, baina Erriberako Murillo El Fruto herrian hazten jarraitu zuen eta Uxuen bizi zen pertsona batek lagundu zuen espezie berezi horren hazi zaharrak berreskuratzen. Sartagudako INTIAren etxaldean hazi horiek biderkatu dituzte eta horrela, ia desagertzear zegoen espezie horren jarraipena bermatu da.
Melona, Kukurbitazeoen familiako sandia modukoa da. INTIAk jaso dituen testigantzen arabera, “sandia-mota hori oso ohikoa zen Erriberako herri askotan ereitea, eta ohikoa zen etxe askotan egindako gozokia jatea”. Haien kontsumoa 70eko hamarkadaren hasieran desagertu omen zen, eta ia gaur egun ez da landatzen.
Melona: hazi berde ilunak dituen sandia
Maiatzean landatzen da melona. Kanpaina honetako haziaren ugaltze-fasean, izurriterik eta gaixotasunik gabe garatu ahal izan dute melona. Kukurbitazeo guztiek bezala, landare herrestaria dira, eta 10 kilo baino gehiago izatera irits daitezkeen fruitu handiak ekoizten dituzte. Kolore berde argikoa du, kanpotik nahiko gogorra, eta gehiegi heltzen denean, horitu egiten da eta barrualdea berehala galtzen da. Espezie honen bilketa urria inguruan egiten da. Baina freskoan kontsumitzeko ez da hain gustagarria: bere haragiak ez du zaporerik eta, beraz, gozogintzan bakarrik erabiltzen dira, gozokiak egiteko.
Bere haziak berde ilunak dira, eta horri esker bereizten da sandia tradizionaletatik. INTIAk jakinarazi duenez, hazi horiek landu eta haien jarraipena bermatu nahi duten pertsonentzat, behar adina gordetzen dira Aragoiko Nekazaritzako Elikagaien Ikerketa eta Teknologia Zentroko (BGHZ – CITA) barazki-espezieen Germoplasmako Bankuan, Zaragozan hain zuzen ere.
Gaur abiatu da Bizi Baratzea Orrian kide egiteko kanpaina. Urtaro bakoitzean kaleratuko den aldizkari berezi honek Lurrari buruzko jakintza praktikoa eta gaurkotasuneko gaiak jorratuko ditu, formato oso berezian: poster handi bat izango du ardatz eta tolestu ahala beste... [+]
Noizbait. Noiz izan ote zen? Noizbait landareren batek lorea egitea erabaki zuen. Bai, bai, landareek ere erabakiak hartzen dituzte, eta guk maiz ez bezala, erabakiak bete egiten dituzte. Eta loreak sortu zituzten.
Iruñean bizi ziren Iñaki Zoko Lamarka eta Andoni Arizkuren Eseberri gazteak, baina familiaren herriarekin, Otsagabiarekin, lotura estua zuten biek betidanik. “Lehen, asteburuetan eta udan etortzen ginen eta duela urte batzuk bizitzera etorri ginen”, dio... [+]
Katalanen ustetan artzainak engainatzen omen ditu hegazti honek: “enganyapastors”. Espainiar eta latindarrek, aldiz, ahuntzari esnea kentzen diola diote, hortik datorkio hain zuzen ere izen zientifikoan (Caprimulgus europaeus) islatzen den caprimulgus (capra... [+]
Festa egiteko musika eta kontzertu eskaintza ez ezik, erakusketak, hitzaldiak, zine eta antzerki ikuskizunak eta zientoka ekintza kultural antolatu dituzte eragile ugarik Martxoaren 8aren bueltarako. Artikulu honetan, bilduma moduan, zokorrak gisa miatuko ditugu Euskal Herriko... [+]
Udaberri aurreratua ate joka dabilkigu batean eta bestean, tximeletak eta loreak indarrean dabiltza. Ez dakit onerako edo txarrerako, gure etxean otsailean tximeleta artaldean ikustea baino otsoa ikustea hobea zela esaten baitzen.
Nori ez zaio gustatzen ahuakatea? Ia denok atsegin dugu fruitu berri hori, di-da amaren batean etxekotu zitzaigun. Zenbat urte da ba dendaero ikusten hasi garela? Gure mahaietara iritsi aurretik, historia luzea du.
Gipuzkoako hamaika txokotatik gerturatutako hamarka lagun elkartu ziren otsailaren 23an Amillubiko lehen auzo(p)lanera. Biolur elkarteak bultzatutako proiektu kolektiboa da Amillubi, agroekologian sakontzeko eta Gipuzkoako etorkizuneko elikadura erronkei heltzeko asmoz Zestoako... [+]
Leihatila honetan behin baino gehiagotan azaldu ditugu Ama Naturaren engainuak bere izakiak babestearren. Batzuetan, erle edo liztor itxura zuten euliak ekarri ditugu, beste batzuetan inongo arriskurik ez duten arrisku-kolorazioko intsektuak ere bai (kolorazio aposematikoa... [+]
Administrazio Epaitegiak arrazoia eman dio EH Bilduk Lizarrako plantilla organikoaren hizkutnz profilen aurka jarritako helegiteari.
Emakume bakoitzaren errelatotik abiatuta, lurrari eta elikadurari buruzko jakituria kolektibizatu eta sukaldeko iruditegia irauli nahi ditu Ziminttere proiektuak, mahai baten bueltan, sukaldean bertan eta elikagaiak eskutan darabiltzaten bitartean.
Ibon galdezka etorri zait Bizibaratzea.eus webguneko kontsultategira. Uda aurre horretan artoa (Zea mays) eta baba gorria (Phaseolus vulgaris) erein nahi ditu. “Arto” hitza grekotik dator eta oinarrizko jakia esan nahi du, artoa = ogia; arto edo panizo edo mileka... [+]
Nekazal eremu lehor baten erdian ageri da putzua. Txikia da tamainaz, eta ez oso sakona. Egunak dira euririk egiten ez duela, baina oasi txiki honek oraindik ere aurretik bildutako urari eusten dio. Gauak eremua irentsi du eta isiltasunaren erdian kantu bakarti bat entzun da... [+]
Zuhaitza esnatzear dago, kimuak ageri dira adarretan. Gutxi falta da loraldirako, laster aro berria hasiko du, indarberrituta.
Hotza gogor ari du. Ez denean, baina aurtengo neguan lurralde batzuk ederki jotzen ari du. Eta intsektuek nola irauten dute, udaberriarekin indarrean berragertzeko? Kaleko galdera izan dut bart. Hortik intsektuen adimendu eta buruargitasunera koxka ttikia dago. Berritu ditugu... [+]