‘Aitzol’ eta Florencia Olazagoitia: bi kasu 1936ko basakeriaren biktimentzat justizia egiten hasteko
Gipuzkoako Aldundiak kereila jarriko du Jose Aristimuño Aitzol apaiz eta euskaltzale tolosarraren eta Florencia Olazagoitia Arrasateko militante sozialisten kasuak argitzeko, Donostiako epaitegian.
Asteazkenean Donostian aurkeztu zuten ekimena eta egunotan hasiko dute auzibidea, Markel Olano Gipuzkoako diputatu nagusiak adierazi zuenez. Bi kasuok hartu dituzte "sinbolikoki", lurraldean frankistek gerra garaian hildako mila lagun ingururen kasuak ere gogoan izanda. Azaldu dutenez, modu estrategikoan erabiliko dute kereila, Europakoari helduz Espainiako jurisprudentzian aldaketak sorrarazteko eta "egia judiziala argitan jartzeko".
Eskuan badituzte hainbat txosten Aranzadi Zientzia elkarteak eta UNESCOk egindakoak. Azkeneko erakunde honen Giza Eskubideen eta Botere Publikoen EHUko katedrako zuzendariak, Jon Mirena Landak, bere aldetik nabarmendu zuen gerra batean ikuspegi juridiko batetik "onartu" egiten direla "basakeria" besterik ez direnak, "Estatu jazarpen-politika sistematikoa", alegia.
Jose Aristimuño Aitzol 1936ko urrian hil zuten Hernaniko hilerrian, Baionatik Bilbora Galerna ontzian zihoala frankistek harrapatu ondoren –ontzi horretan zioazen bbidaiari gehienak ere fusilatu zituzten–. Ondarretako kartzelan basaki torturatu ondoren "libre" utzi eta halaxe eraman zuten Hernanira. Hango hilerrian baina, ez dira bere hezurrak agertu, eta zenbait teoriaren arabera baliteke Madrilgo Erorien Haranean egotea; beste aukera erreal bat da norbaitek ezkutuan hezurrak hobitik atera eta panteoiren batean gorde izana.
Ekitaldian Florencia Olazagoitiaren bilobak ere hitz egin zuen eta nabarmendu zuen oraindik ez dakitela non dagoen bere amona "ezta nortzuk eraman zuten ere". 40 urte zituen, hiru seme-alabaren ama zen, eta haurdun zegoen.
Gasteiztarrarekin bederatzi dira ihesaldian parte hartu zuten identifikatutako pertsonak. Guztira, Nafarroako DNA Bankua sortu zenetik 43 pertsonaren datuak lortu dituzte.
Hari buruzko aipamenik apenas iritsi zaigu historia liburuetan, baina Jesús Carrera Olascoaga (Hondarribia 1911 – Alcala de Henares 1945) Espainiako Alderdi Komunistaren idazkari nagusi izatera iritsi zen. Frankistek atxilotu, torturatu eta fusilatua, bere... [+]
1936ko udazkenean Hernanin eta Oiartzunen frankistek egindako zientoka hilketen arduradun nagusiena izan zen Ramiro Llamas komandante eta epailea. Hilabete gutxira jendaurrean publikoki adierazi zuen fusilatze horien inguruan pentsatzen zuena; diskurtso beldurgarri hori oso... [+]
Oraindik ere 36ko Gerraren memoriak sarri jasotzen ditu haginkadak orduko borreroen oinordekoen aldetik. Azken horietako bat Eulateko Felix Goyaren monolitoak jasandakoa da. 1936an atxilotu eta hil zuten frankistek 51 urterekin, eta oraintsu hiltzaileen ondorengoek berriz egin... [+]
Ahaztuen Oroimena 1936 elkarteak eman du argitara Munitibar 1937/04/26: Aire-eraso baten kronika liburua eta igandean aurkeztuko dute jendaurrean. 1937ko apirilaren 26an Kondor Legioak Munitibarren aterpetuta zeuden herritarrei eraso egin zien. Egun bereko arratsaldean, Gernikan... [+]
Genetikoki identifikatu ondoren, Eusko Jaurlaritzak 1937ko udaberrian hildako sei errepublikarren gorpuzkiak itzuliko dizkie beren senideei, Bilboko Gogora institutuaren egoitzan larunbatean egingo duten ekitaldian.
Larunbatean Hernaniko Udalak beharrezkoa den oroimen ekitaldia egingo du herriko hilerrian 1936an frankistek hildako 200 lagunak gogoratzeko. Baina zeintzuk izan ziren krimen horien arduradunak? Zeinek sustatu eta agindu zituen fusilatzeak? Komeni da izen horiek ere ez ahaztea.
1938an tribunal militar batek epaitu eta fusilatutako miliziano ezkertiarraren gorpuzkiak aurkitu ditu Jakako hilerrian Aranzadik. Galdakaoko eta Jakako udal eta elkarteek eta Asuaren senide batek egindako ikerlan eta elkarlanaren emaitza izan da aurkikuntza. Hainbat iturriren... [+]
1936ko urrian bide bazterrean tiroa emanda azaldu eta hilerrian lur emandako gorpu baten bila aritu dira Aranzadi Zientzia Elkarteko kideak herriko hilerrian. Saseta defentsa sistema ikertzeko lanketaren barruan kokatu dute indusketa.Adunako hezurtegitik ateratako hezurrak
1938ko Ezkabako ihesean fusilaturiko Leoncio de la Fuenteren gorpuzkinak eman dizkiote haren alaba Paulari. Ekitaldian izan da Paulina Lizoain, haurra zela fusilatzea ikusi zuen emakumea; haren lekukotzari eta Txinparta elkarteak egindako lanari esker aurkitu dute hobia.
Francoren heriotzaren ondoren, 1936ko fusilatuen senideak haien gorpuak berreskuratzen hasi ziren Nafarroan. Hasierako desobiratze haiek ezkutuan egin ziren, erakundeen laguntzarik gabe; hainbat herritar eta apaiz konprometituren ekimena izan zen, Ollakarizketako hobian 1979an... [+]
1936an faxistek hildako bost milizianoren gorpuak aurkitzeko Aranzadi Zientzia Elkartea egiten ari den lanetara sartzea debekatu diote Hondarribiko Abotsanitz udal taldeko zinegotziari eta historialari bati, salatu dutenez.
Igande honetan inauguratu zuten Nafarroako Elo herrian 1936ko uztaila eta azaroa bitartean falangistek eta erreketeek fusilatu zituzten 106 pertsona oroitzen dituen parkea. Eloko Teileriako hilobi komuna dago bertan, 36ko Gerrako Nafarroako hobirik handiena.
Testigantza baten lorratzari segika aurkitu dituzte frankistek 1936an hildako Martzelo Lasa olaberritarraren hezurrak, eta 83 urte geroago senideei eman dizkiete.