Ahuakateondoa eta xenofobia

  • Ahuakateondoak ondo emango al du hemen? Ezin konta ahala alditan luzatu didate galdera hori azken urte hauetan. Gure etxean ahuakate arbola (Persea americana) ederki bizi dela erantzuten diet eta Mutrikuko kaian hantxe dago arbola bikaina, eta urte asko da aleak ematen dituela. Asturiasera doanari beti gomendatzen diot Porrua herriko Etnografia Museoaren atarian dagoen ahuakateondo erraldoiari bisita egitea, merezi du haren azpian tartetxo bat lasai igarotzea, haren tamainari eta zeureari tamaina hartzeko behinik.


2023ko irailaren 04an - 06:03

Zer grina piztu du bada ahuakateak guregan? Hasteko nobedadezaleak gara, amorratuak. Eta ahuakatearen aldeko marketin kanpaina erraldoia ikusten ari gara joan deneko hogeita hamar bat urtean: osasunerako ezin hobea, jateko prestatzen erraza eta batez ere modernoa da. Era berean, jan dugun ale horren hezur handitik landare berria sortzea oso erraza da, honela azaldu nuen egunero lantxo bat argitzeko sortu berria dugun Telegrameko Bizi Baratzea kanalean, duela gutxi: “Ahuakatearen barruan dagoen hezurra atera, garbitu eta erdi parean zotz batzuk sartuko dizkiogu. Ontzi batean zotz horiekin ertzean eutsiz, haziaren erdiraino ura jarri. 3-4 asterako sustraia azalduko da. Hura 10 cm inguru luzatu denean loreontzi batean lurrean landatu, erdia lurpean erdia airean, eta lurrari heze eutsi. Laster zurtoina eta hostoak azalduko dira. Uretan luzeago edukiz gero landarea han bertan sortuko da. Udaberriaren hasieran lurrean landatu”. Aldamenekoak ez duen landare berriren bat gure baratzean izateak goitik beherako zeharbegirada eta ezpain ertzeko barre ttikia sortzen dizkigu, oraindik. Ikusi ere ezin dutenak ere badira; beti izan dira betikoa soilik onartzen dutenak, eta kanpotik datorrena, hori, kanpokoa da. Hor ere badaukagu aberrizalekeria chauvinista dosi galanta, landare xenofobia.

Bada, Euskal Herrian itsasoaren eragina nabarmen iristen den lurraldea ezin hobea da ahuakateondoa lantzeko. Dagoeneko batean eta bestean ahuakatediak landatu dira eta etorkizun oparoa izango duten traza hartzen diot. Etxean ere lehen aleak aurten izango ditugu.

Gurean giroak laguntzen duen era berean bera lantzen duten beste lurralde askotan kirioak dantzan dituztela dabiltza klima aldaketa santu honekin. Ahuakateak ur asko behar du eta tenperatura altuegiak alearen ziklo osoan du eragina: estresa sortzen du landarean, arbola kaltetu egiten da, polinizazioa zapuztu, ernaldutako aletxoak erori eta abar. Hemendik urte gutxi batzuetara bertoko informazioa izango dugu eta orduan erabaki ahal izango da ahuakateondoak merezi duen ala ez. Eta, agian, xenofoboak gorabehera, mahatsondoak kendu eta ahuakateondoak jarriko dira; edo mangondoak (Mangifera indica) edo papaiak (Carica papaya) edo…


Kanal honetatik interesatuko zaizu: Landareak
Gabonetan tokikoa eta sasoikoa kontsumitu eta, bide batez, Israelgo produktuak boikoteatu

Palestinarren genozidiorako Israelek erabiltzen duen arma nagusietako bat gosea da. Alde batetik, Gazara elikagaiak sartzeko debekuarekin, eta, bestetik, Palestinako elikadura-burujabetza ezabatuta.


2024-12-23 | Irati Diez Virto
Ez naiz sagua, ezta satorra ere; lursagua naiz

Ugaztun hitza entzutean, askotan burura etortzen zaizkigun lehen ordezkariak tamaina handienekoak izan ohi dira: hartza, otsoa, oreina… Batzuetan etxekotutako katua edo txakurra dira agertzen lehenak, edo urruneko lehoiak eta elefanteak. Ikusgarritasunak lehia irabazi ohi... [+]


2024-12-23 | Jakoba Errekondo
Ilarraren entzumena

Laster urte guztian izango ditugu malko ilar goxoak (Pisum sativum). Oraindik, ordea, negua eta udaberria dira, ia erabat ilar freskoak jateko sasoia; udaberrian jango ditugun azken ilarrak ereiteko garaia orain hasten da. Eta oraintxe jango ditugu urria aldera erein zirenak.


2024-12-23 | Garazi Zabaleta
Ekin Dulantzi
Nekazaritzako elikagaien test gunea Dulantzin

Gero eta nekazaritzako test gune gehiago ditugu inguruan, hau da, nork bere proiektua martxan jarri aurretik nekazaritzan eta abeltzaintzan trebatzeko guneak. Nafarroako Zunbeltz espazioa eta Gipuzkoako eta Ipar Euskal Herriko Trebatu dira horietako zenbait adibide, gurean... [+]


2024-12-16 | Jon Torner Zabala
Euskal Sagardoa
Ipar eta hego, mendeetako tradizioa txapel beraren pean

Euskal Sagardoa Jatorri Deiturak erronka ezarria dio bere buruari: Euskal Herri osoko sagar eta sagardogileak biltzea. “Sagardoaren kultura lurralde osoan dago, eta lurralde osoan mantendu dira sagardotarako sagarrak”, esan digu Unai Agirrek, sor-markaren... [+]


2024-12-16 | Garazi Zabaleta
Ozaetako (barrundia) sagar zuku ekoizpena
8.000 sagar zuku litro ekoitziak, 900 biztanleko herrian

“Aterako dut sagar zuku bat?”. Galdera horrekin hasi da Barrundiako Ekonomatoko kide Koldo Lopez Borobia, Susana Lopez de Ullibarri eta Santi Txintxurretarekin izandako elkarrizketa. Sagar zukuaren bueltan eta sagarrondoz inguratutako lorategian elkartu gara. Hau ez... [+]


2024-12-16 | Garazi Zabaleta
Xiberoko kolektiboa
Baratze kolektiboa Maulen, harreman sozialak ereiteko

Herritarrak elkarren artean saretzea eta bizitza sozialerako espazioak bultzatzea da Xiberoko Kolektiboa elkartearen lan ildoetako bat. Bide horretan, baratze kolektiboa sortzeko aukera suertatu zitzaien 2020an Maulen, eta zalantzarik gabe, proiektuari ekitea erabaki zuten... [+]


2024-12-16 | Jakoba Errekondo
Txokolate menpekotasuna negozio

Txokolatea kakaotik sortzen da. Kakaoak Theobroma cacao du izena; Theobroma hitzak “jainkoen janaria” esan nahi du. Aspaldikoa da txokolatearen gurtza; jainkoena zena azkar asko egin genuen geure. Euskal Herrian, azukrearekin eta kafearekin batera elikagaien... [+]


Buruan urrea, gehiena akuikulturan ordea

Badira hainbat espezie arrandegietan beti egotera derrigortuak diruditenak. Haien arteko arrain batek dirdira berezia du, urrezko koroarekin begiratzen baikaitu: urraburuak (gazteleraz ere, ezaugarri berari men eginez, dorada-k). Ondoan haien artean anaiak diruditen sorta dago,... [+]


Non dago herria?

Mikro eta makro kontzeptuen arteko muga lausoa da, eta elkarren arteko eragina lausoa izan arren, eragiten du. Baita gugan ere. Arazoa dator lainopeko itsutasunean asmatzen ez dugunean gu geu non gauden, herria non dagoen.


2024-12-09 | Jakoba Errekondo
Errastiko ogia
Ilarretan dilista nafarra

Zeruka, zeru bete on dakar zerukak. Zeruka, magitxa, magintxeta, mihauria, magina, baina, ilar-axala, mantxa, teka edo, ezagunena, leka. Lekak barruan dakarren leka-gauza, leka-bihia, lekalea edo lekazia bezalako jaki ederrik ba al da negua goxatzeko? Pertzak bete lekari,... [+]


2024-12-09 | Garazi Zabaleta
Errastiko ogia
Aurrekoen jakintza eta makrobiotika uztartuta sortutako ogia

Arrasateko Beroña auzoan dago kokatuta Xabi Abasolo Etxabek eta Naiara Uriarte Remediosek bultzatutako Errastiko Ogia proiektua. Bakoitza bere bidetik iritsi ziren okintzaren mundura, baina eredu ekologikoan eta ama orearekin ekoizteko oso ongi uztartu dituzte bi gazteen... [+]


Basoko ehiztaria

Gaua da. Zuhaitzetan geratzen diren hosto gutxien artetik igarotzen da ilargiaren argia. Isiltasuna da nagusi. Txoriak sasi artean daude, babestuta lo, lo-edo. Baina bat batean zerbaitek kolpatu du sasia. Txori gehienak izutu diren arren, izoztuta bezala geratu dira, isilik... [+]


Armarri-zimitz jaspeztatua
Gonbidatu gabeko turista

2016an ikusi omen zuten lehen aldiz Herrialde Katalanetan. Bi urte geroago, 2018an alegia, Xanti Pagola eta Imanol Zabalegui entomologoek Gipuzkoan azaldu zela jakitera eman zuten. Eta euskaraz izendatu ere bai! Urte batzuk pasa dira eta ez dut esango gure artean ikusteaz ohitu... [+]


Tomate hazien bildumagileak eta bioaniztasunaren zaintza logikak

Bukatu da (bukatzen ari da) tomatearen sasoia eta unea aprobetxatu nahi nuke uda honetan izandako kezka eta amorruak orriotara ekartzeko.


Eguneraketa berriak daude