AHTren obrek Lezetxiki haitzuloa kaltetu dutela salatu du espeleologo talde batek
Arrasateko Lezetxiki haitzulora sartzeko ohiko pasabideetako bat harriz estalita aurkitu dute, eta barrualdea Abiadura Handiko Trenaren tunelak erdiz erdi "zulatuta". Euskal Herriko historiaurreko aztarnategi garrantzitsuenetakoa da Lezetxiki, gizakiaren aztarnarik zaharrenak aurkitu dira bertan, besteak beste. Eusko Jaurlaritzak duela hilabete gutxi izendatu ditu harpea eta azpiko galeriak Babes Bereziko Kultura Ondare. Adifek eta Gipuzkoako Aldundiak ukatu egin dute aztarnategia bera kaltetua izan denik.
Arrasate eta inguruko espeleologo talde batek Lezetxiki haitzuloa erabat kaltetuta aurkitu du AHTren obren ondorioz. Azaldu dutenez, duela bi urte konturatu ziren haitzulora sartzeko "ohiko bide bat" eroritako harri handiz zegoela estalita eta ezin zela handik igaro. Duela gutxi, ezezaguna zitzaien beste pasabide batetik sartu dira eta "izugarrizko kareharri eta lur-jausia" aurkitu dute; eta barrurago, AHTko obren tunel batekin egin dute topo.
"40 bat metro aurrerago, metalezko sarez eta xaflez osatutako horma atzeman genuen. Hobeto aztertu ondoren, Abiadura Handiko Trenaren tunelaren kanpo estaldura zela egiaztatu genuen", azaldu dute ohar bidez. Prentsara bidalitako irudi eta bideoetan ikus daiteke Lezetxikiko galeria harrizko anabasak hartua eta metalezko egitura zilindriko handi batek erdiz erdi zulatua.
"Ez dugu zalantzarik kaltea handiagoa izango dela, agerian ez badago ere", diote espeleologoek, eta gogor salatu dute gertatutakoa: "Onartezina da Lezetxiki modu horretan suntsitzea, Arrasateko eta Euskal Herriko ondare arkeologiko garrantzitsua dena eta guretzako kobazulorik kuttunena dena", adierazi dute.
AHTk triskantza egin du Arrasateko Leize Txikin. Balio arkeologiko eta sinboliko handiko koba da Leize Txiki. #arrasate #ahtez pic.twitter.com/VYIEq2qgEY
— AHTrik ez Basauri Bilbo (@AHTEzBasaBil) January 28, 2023
Euskal Herriko giza aztarna zaharrenak
Aztarnategi garrantzitsua da Lezetxiki, bertan aurkitu zituzten Euskal Herriko giza aztarna zaharrenak Jose Migel Barandiaranek eta Jesus Altunak, duela 156.000 urteko emakume baten besondoa, zehazki.
Baina horrez gain beste aztarna asko ere azaleratu dituzte. 1996tik EHUko Alvaro Arrizabalagak zuzendutako indusketetan, besteak beste, haitzuloetako hartzaren eta lehoiaren hezurrak azaldu dira, baita Aurigñac aldiko eta Mousteriar aldiko industria litikoa, homo sapiens baten garaialdea eta Neandertal gizakiaren haginak ere. Hain justu, hagin horien inguruko ikerketa berri batek Iberiar Penintsula iparraldeko neandertalen arrasto berrienak direla berretsi du.
Eusko Jaurlaritzak 2022ko ekainean Babes Bereziko Kultura Ondasun izendatu zuen Lezetxikiko aztarnategia, Gune Arkeologiko kategoria emanda. Lezetxikiko kobazuloa, azpiko galeriak eta harpea bera dira babestutako elementuak.
Udalaizko AHTren lotunearen erdian
Udalaiztik gertu kokaturik, AHTren ibilbidearen hastapeneko proiektuak bete-betean harrapatzen zuen Lezetxiki, eta desagertuta legoke seguruenik, proiektuari 1998an jarritako helegiteengatik izan ez balitz. Nolanahi ere, arkeologoek eta tokiko erakundeek urteak zeramatzaten haitzuloa legez babesteko eskatzen.
AHTren lotune nagusietako baten inguruan dago Lezetxiki, eta hango lanak azken bizpahiru urtetan asko azkartu dira. Hain justu, espeleologoek duela bi urte haitzuloaren galeria itxita aurkitu zutenean, obren danbateko eta dardarak entzuten zirela ziurtatu dute.
Adif sozietatearen erantzuna
Arrasate-Elorrio zatiko AHTko obren eskumena Adif sozietatearena da, eta ohar bidez argitu nahi izan du kaltetutako eremua katalogatu gabe zegoela, eta AHTren obrak haitzulora sartu zirela ohartzerakoan Gipuzkoako Kultura sailari abisua igorri ziola. Foru arkeologoek egindako azterketak ondorioztatu zuen "haitzuloaren egoera orokorra ona zela eta ez zegoela aztarna arkeologiko eta paleontologikorik", dio Adifek.
Gipuzkoako Aldundiko Kultura sailak, bere aldetik, esan du aztarnategitik "distantzia askora" dagoela irudietan ikusten den galeria hori, haitzuloaren "beste muturrean" eta babestutako eremutik kanpo. Gainera, gogorarazi du duela urte batzuk ere Lezetxikiko galeria bat kaltetua izan zela inguru horretan, AHTren obrengatik.
Hamahiru urte beteko dira asteartean, hilaren 14an, Jose Luis Alvarez Enparantza Txillardegi hil zela, eta hura gogoan, ekitaldi jendetsua egin dute Antiguako Gaskonia plazan. Urteroko legez, Txillardegiren senideak, lagunak eta euskaltzaleak elkartu dira bertan, Eta non du... [+]
Negua beti gertatu izan zait malenkoniatsu. Leihotik begira eta oroitzeko garaia, besterik ez. Udazkenaren eta udaberriaren tarteko burokrazia saihestezina, paramentu bertikal batean zuriz margotzea ostera gainean nahi dena islatzeko. Ez da nire kontua bakarrik, elurra bustia... [+]
Alosia
Perlata
Autoekoizpena, 2024
----------------------------------------------------
Arrasateko Perlata taldeak lan berria kaleratu du. Hainbat disko ditu bizkarrean, eta azkeneko lana bere jaioterriko punk, Oi! eta rockaren zubi-lana egindako Jesusi Etxeberria... [+]
Fun Home. Familia-istorio tragikomiko bat
Alison Bechdel
Txalaparta, 2024
---------------------------------------------
Fun Home. Familia-istorio tragikomiko bat (2006) nobela grafikoaren lehen argitalpenarekin egin zen ezaguna Alison Bechdel komikilaria, nahiz eta berak... [+]
ilbeltza-(1).jpg)
Hamaikagarrenez antolatu dute euskal nobela beltzaren astea, urtarrilaren 20tik 26ra. Ekitaldi ugari egingo dira Baztango bailarako hainbat herritan. Liburu aurkezpenak, mahai-inguruak, solasaldiak eta kultur ekitaldiak izango dira, eta ekintzetan parte hartzea doakoa izango da.
Euskal kulturako berritasunak ezagutu nahi dituenak eta egile zein argitaletxeei zuzenean erosi nahi dizkienak urtean zehar baditu hainbat azoka eta ekimen aukeran. Urte askotako tradizioa dute horietako batzuek eta berriagoak dira besteak; tematikoak dira horietako asko eta... [+]
“Uste dugu distopien eta orokorrean errealitate indibidualista eta etsituaren ofentsiba kulturalaren aurrean utopiak irudikatu behar ditugula, mentalki eta emozionalki indartsuagoak izateko”, erranez banatu berri ditu ipuin eta itzulpen lehiaketako sariak Sukar Horia... [+]
Artista polifazetikoa izan zen Harry Smith (1923-1991). Inkonformista erradikala ere bai, bere biografia askotan nabarmentzen denez. Instituzio eta galeristetatik urrun, eskale baten itxura izan zuen urte luzez. Berari buruzko azken liburua, Cosmic Scholar: The Life and Times of... [+]
Joan Tartas (Sohüta, 1610 - heriotza data ezezaguna) ez da gure letren historiako idazle famatuenetarik eta, hala ere, ediren dugu gauza onik “pieza mendre” honetan, zeinaren titulua, onar dezagun hasieratik, ez den segur aski mundu honetan paraturiko izenburuen... [+]
Iratzarri ginelarik, kulturalki eta administratiboki, paisaiak hiru abiadurako deserri bat erakusten zuen.
Kulturari dagokionez, hori baieztatzeko –berriro– aukera eduki nuen joan den azaroaren 14an, Ortzaizeko Menta liburu-denda goxoan. Hara bildu ginen... [+]
Udazkena amaitzen den ber, Euskararen Egunean, euskararen urtaroan edo Durangoko Azokan beleak agertzen dira. Euskararen erabileraren inkesta soziolinguistikoen emaitzez jakitun, "politically correct" ariketak ez du inor harritzen jada. Ttattarrik gabe, cool eta irria... [+]