Agerretik Campiónera, Bidadorrengandik pasata
Euskaltzaindiak joan den astean publikatu zuen Arturo Campión euskalari eta politikariaren biografia bat, orain arte ezezaguna, José Agerrek idatzia. Joxemiel Bidador zenaren aurkikuntza da eta haren alargun Idoia Sarak helarazi dio akademiari. Campión pertsonalki ezagutu zuen norbaitek idatzia dela kontuan izanda, balio handikoa dela uste dute Sagrario Aleman eta Patxi Zabaleta euskaltzainek.
Joxemiel Bidador zenak zeresana ematen jarraitzen du, hil zenetik 10 urte baino gehiago pasa direnean. Iruñeko ikerlariak utzitako disko gogorrean aurkitutako azken harribitxietako bat publikatu du Euskaltzaindiak joan den astean: Arturo Campiónen biografia bat, José Agerrek idatzia. Liburuaren protagonistak ez du aurkezpen handirik behar, XX. mende hasierako euskal abertzaletasunak Nafarroan izan zuen figura garrantzitsuenetakoa baitzen. Agerre, aldiz, ez da hain ezaguna agian.
Patxi Zabaletak Euskaltzaindiaren webgunean liburu honi buruz Sagrario Alemanekin batera emandako azalpenek jartzen dute argi pixka bat pertsonaia interesgarri honen gainean: “1919an izendatu zuten euskaltzain; hain zuzen ere, Euskaltzaindia lehenengo lau kide izatetik hamabi kide izatera igaro zenean. Beraz, Agerre Nafarroako bigarren ordezkaria izan zen Campiónen atzetik”, azaldu du Zabaletak. 1931tik aurrera kargu inportanteak izan zituen Nafarroako prentsa abertzalean –Amayur aldizkaria zuzendu zuen, baita La voz de Navarra egunkaria ere–, 1936ko gerrak ibilbide hori eten zuen arte. Ez zion idazteari utzi ordea, eta gerraosteko haren ekoizpenari erreparatuta, kontu deigarri bat agertzen da: euskaraz idazten hasi zen. Hain justu Joxemiel Bidadorrek jaso zituen 1949tik 1962an zendu zen arte Agerrek idatzitako poemak Jose Agerre Santesteban. Gerra ondorengo olerki lanak (1949-1962) liburuan.
Eta orain jakin denez, Iruñeko Udalak argitaratutako liburu hori ez zen izan Agerreren paperen artean Bidadorren aurkitu zuen urre bakarra. Euskaltzaindiak publikatu duen Biografía de Arturo Campión lana ere eskuratu zuen, itxura guztien arabera Agerrek argitaratzeko asmorik gabe idatzitakoa, baina Alemanek azaldu duenez, ez horregatik garrantzirik gabekoa. “Campiónen biografia hau interesgarria da oso, Campión ezagutu zuen batek idatzia delako. Zuzeneko testigantza ematen digu, arras objektiboa izanen ez bada ere askotan, Agerrek Campión miresten baitzuen. Geroztik, Campióni buruz asko idatzi dute, ez ordea, bizirik ezagutu zutenek”.
Hori bai, irakurlearen eskuetara iritsiko dena Agerreren jatorrizko testuaren bertsio moldatua izango da, Bidadorrek egindako edizioa. 2010ean hil zen historialariak jatorrizkoari “aldaketa sakona” egin ziola azaldu du Zabaletak, Agerrek “miresmen handiegia” ei ziolako Campióni. Horrek bultzatuta, biografia baino Campiónen hagiografia idatzi zuela uste zuen Bidadorrek eta bere sen kritikoari jarrituz, moldaketak egin zizkion, baita sarrera bat ere.
“Basamortuan putzua ateratzeko zale” zela idatzi zuten Jon Alonsok eta Patxi Larrionek Bidador hil zenean lau eskutara idatzi zuten testu batean. Orain arte ezagutzen zitzaizkion ikerlan eta aurkikuntzei esker –Materiales para una historia de la literatura vasca en Navarra edo Klasiko bitxi, arront klasiko liburuak, adibidez– irakurleek euskal literaturaren historiaren ikuspegi zabalagoa izan dezakete. Campiónen biografia argitaratu berri honek ere, euskalari eta politikariaren alderdi berriak ezagutzeko parada emango du.
Poloniako Maszycka kobazuloan duela 18.000 urteko arrastoak topatu zituzten XIX. mendearen amaieran. Baina berriki giza hezurrak teknologia berriak erabiliz aztertu eta kanibalismo zantzu garbiak aurkitu dituzte.
Ez da ikerlan bat ondorio horretara iristen den lehen... [+]
Porzheim (Alemania), 1945eko otsailaren 23a. Iluntzeko zortziak jotzear zirela, hegazkin aliatuak hiria bonbardatzen hasi ziren bonba su-eragileekin. Erasoak sarraski izugarria eragin zuen denbora gutxian. Baina Pforzheimen gertatutakoa itzalean geratu zen, egun batzuk lehenago,... [+]
ELA, LAB, ESK eta STEILAS sindikatuek eta M3 elkarteak "herrikoia eta sozialki plurala" den memoria eguna "errepresiorik gabe" egitea eskatu dute. Eusko Jaurlaritzari zuzendutako eskaera da, "iaz ez bezala", aurten manifestatzeko eskubidea... [+]
Irungo tren geltokian, Aduanaren eraikinaren atzealdean dagoen Pequeña Velocidad pabiloiak zutik jarraituko du, 1936ko gerraosteko giltzapetze-sistema beldurgarriaren lekuko gisa, talde memorialisten borrrokaren ondorioz. Pabiloia frankistek erabili zuten 1936tik 1942ra,... [+]
Judea, K.o II. mendea. Erromatar probintziako giro nahasi betean, Gadalias eta Saulosen kontrako epaiketa egin zuten, iruzurra eta zerga-saihestea leporatuta. Epaiketaren berri grekeraz idatzitako 133 lerroko papiro batean jaso zuten (argazkian). Dokumentu nabateoa zela... [+]
Poloniar ikerlari talde batek Sevillako Italica aztarnategiko Txorien Etxea aztertu du, eta eraikinaren zoruko mosaikoak erromatar garaiko hegazti-bilduma xeheena dela ondorioztatu du.
Txorien etxean 33 hegazti daude mosaikoetan xehetasun handiz irudikatuta. Beste... [+]
Donostiako eta Gipuzkoako beste udalerrietako irudiak ikus daitezke unibertsitatearen webgunean.
PSN, EH Bildu eta Geroa Bai talde parlamentarien sinadurarekin aurkeztu da gaur eta onartua izateko babesa izango du.
Lazkaon 1960-70ko hamarkadan galdu ziren inauteriak berreskuratzeko asmotan dabiltzala irakurri dugu azken asteetan. Festa haietatik abiatuta herriko hainbat talde elkartu eta otsailaren 28an plazaratuko dira inauteriak ospatzera. Xehetasun gehiago jakin nahian Oin Arin dantza... [+]
Gurera ekarri dugu Achille Mbenbe politologo kamerundarraren "nekropolitika" terminoa. Heriotzaren prismatik begiratzen die herritartasunari eta botereari, eta argi uzten digu pertsona multzo batzuen biziak gutxietsiak, balio gabekoak eta beraz, lasai asko desagertu... [+]
Vietnam, 1965eko otsailaren 7a. AEBetako aire-armadak lehenengoz napalma erabili zuen biztanleria zibilaren kontra. Ez zen gasolina gelatinatsua erabiltzen zen lehen aldia. Bigarren Mundu Gerran hasi ziren bonbekin batera jaurtitzen eta, Vietnamen bertan, Indotxinako... [+]
Danimarkako Vasagård aztarnategian 600dik gora harri grabatu aurkitu dituzte arkeologoek. Datazioen emaitzen arabera, duela 4.900 urtekoak dira, eta garai hartan Alaskan sumendi baten erupzio bortitza gertatu zela ere jakina da. Erupzio horren ondorioek Europa iparraldeko... [+]