Aberatsek benetan zuk baino zerga gutxiago ordaintzen dute


2019ko urriaren 25ean - 08:32

Esaldi hark eztabaida piztu zuen, zerga-sistema bidezkoa ote zen. Azkenean, adituak ados jarri ziren: Buffetten egoera gorabehera, amerikar aberats gehienek ez omen zuten klase ertainak baino zerga tasa txikiagorik ordaintzen. “Hori al da normala? Ez”, erantzun zuen faktuak egiaztatzen dituen Politifact webguneak.

Haatik, baieztapen hori eguneratu egin behar da: Egoera hori normala da gaur.

Zergen historia deskribatzen dute lehia bat bezala: batzuk aberatsei zergak ordainarazi nahi dizkiete, eta besteek, aberats horien ondasuna babesten saiatzen dira

Datuak biltzen direnetik lehenengo aldiz 400 amerikarrik aberatsenek iaz guztira –hots, federazio, estatu eta tokiko kargak kontutan hartuz– zerga-tasa txikiagoa ordaindu zuten beste edozein errenta taldekoek baino, azken datuen arabera.

Hori aldaketa gogorra da 50etako eta 60etako hamarraldietatik hona; orduan aberatsek klase ertainetako jendeak edo pobreek baino askoz zerga handiagoak ordaintzen zituzten.

Ordutik hona aberatsenentzako zerga handienak –esaterako, higiezinen edo sozietateei dagozkienak– zeharo jaitsi dira, eta zergak saihestea ohiko kontua bilakatu da.

Honekin zerikusia du ere Trump presidenteak 2017an ezarri zuen zerga jaitsierak, batik bat aberatsentzako oparia izan zena. Hari esker 400 familiarik aberatsenen zerga-tasa ia beste edonorena baino apalagoa izatera iritsi zen.

XX. mende erdialdera zerga altuen aldekoak nagusi ziren. AEBetako zerga-kodea ziurrenik munduko progresiboena zen, errenta altuenentzako %91ko tasarekin; sozietateen zerga %50etik gorakoa

400 familiarik aberatsenen guztirako zerga-tasa iaz %23koa besterik ez zen izan. Honek esan nahi du zerga guztiak batuta beren sarreren laurdena baino gutxiago ordaindu zutela. Aldiz, guztirako tasa %70ekoa zen 1950ean eta %47koa 1980an.

Klase ertaineko apaletako familientzat, berriz, errealitatea ezberdina da. Hauentzat errenta-zerga federalak ere jaitsi dira piska bat, baina ez dute inolako onurarik izan sozietateen edo higiezinen gaineko zergen jaitsiera medio. Eta orain garai batean baino kotizazio sozial handiagoak ari dira ordaintzen (zeintzuk Medicare eta Gizarte Segurantza finantzatzen duten). Guztira, talde hauentzako zergak bere hortan geratu dira gutxi gorabehera.

Azken emaitza da azken 75 urteetan AEBetako zerga-sistemaren progresibitatea asko murriztu dela.

Honi buruzko datuak atera ditut aspaldian gobernu-politikari buruz irakurri dudan libururik garrantzitsuenetik: “The Triumph of Injustice”, zeina datorren astean argitaratuko den. Egileak Emmanuel Saez eta Gabriel Zucman dira, Kaliforniako Berkeley unibertsitateko irakasleak; biek lan aitzindariak egin dituzte fiskalitateari buruz. Saezek 40 urtetik beherako ekonomilari onenei ematen zaien saria jaso zuen eta Zucman Bloomberg BusinessWeek aldizkariaren azalean “aberastasunaren detektibe” gisa aurkeztu zuten

Bien artean datu-base historiko bat eraiki dute, zeinak aztertzen dituen diru-sarrera maila ezberdinetako familiek ordaindutako zergak 1913tik aurrera, errenta-zerga federala hasi zenetik alegia. Kontatzen duten istorioa amorragarria da, baina baita energia txute bat emateko modukoa ere.

“Jende askok uste du ezin dela ezer egin,” esan zidan Zucmanek. “Baina guk kontrakoa uste dugu, hori ikuspuntu okerra dela: begira historiari”. Hala idatzi dute liburuan: “Jendarteek nahi duten progresibitate fiskal maila hauta dezakete”. AEBetan aberatsenen zerga-tasak igo eta diru-bilketan zinezko ahalegina egin denean arrakasta lortu da.

Eta berriro izan dezake arrakasta.

Saezek eta Zucmanek Estatu Batuetako zergen historia deskribatzen dute lehia bat bezala: batzuk aberatsei zergak ordainarazi nahi dizkiete, eta besteek, aberats horien ondasuna babesten saiatzen dira. Istorioa XVII. mendean hasi zen, Iparraldeko koloniek Europakoak baino zerga-sistema progresiboagoak sortu zituztenean. Areago, Massachusettsen aberastasunaren gaineko zerga ere ezarri zen, besteak beste finantz-aktiboak, lursailak, itsasontziak, bitxiak, aziendak etab.

Aitzitik, hegoaldeko koloniak zergapetzearen kontra zeuden. Plantazioetako jabeak beldur ziren zergak esklabotzaren aurka joan zitezkeela, akziodunen aberastasunari erasanez, Robin Einhorn historiagileak azaldu duen moduan. Horregatik saiatu ziren zerga-tasak apalak izan zitezen, eta diru-bilketa, ezdeusa. (Finean Konfederazioaren zergekiko kontrako jarrerak eragotzi egin egin zion dirua bildu eta Gerra Zibila borrokatzeko ahalmena).

XX. mende erdialdera zerga altuen aldekoak nagusi ziren. AEBetako zerga-kodea ziurrenik munduko progresiboena zen, errenta altuenentzako %91ko tasarekin; sozietateen zerga %50etik gorakoa zen.

Baina XX. mendeko bigarren erdian zerga apalen aitzindariek garaipena lortu zuten. Enpresek kenketa gehiago eta zergei itzuri egiteko moduak bilatu zituzten. Politikariek murriztu egin zituzten aberatsenek ordaintzen zituzten zerga guztiak: errenta altuenentzako zergak, inbertsioaren eta higiezinen gaineko zergak eta sozietateen zerga. Hau justifikatzeko ohiko azalpena zen hori ekonomia guztiaren onerako izango zela.

Haatik, gero ikusi zen justifikazio hori okerra zela. Aberatsei, baina soilik eurei, ezin hobeto joan zaie azken hamarraldietan. BPGaren hezkundea pattala izan da, eta klase ertainaren diru-sarreren hazkundea, are okerragoa.

Argi dago AEBetako ekonomia ez doala hain ondo aberatsentzako zerga-tasak apalak direnean eta desberdintasuna izugarria denean. Hala zen Depresio Handian amaitu zen garaian, baita duela gutxi ere. Kontua da errenta altuenen zergak gehitzearen xedea ez dela aberatsak zigortzea (izan ere, hauek aberats izango dira gero ere). Beste zerbait lortu nahi da, amerikar gehienentzat hobeto funtzionatuko duen ekonomia izatea.

Beren liburuan Saezek eta Zucmanek zerga-kode moderno progresibo bat marrazten dute. %1 aberatsenarentzako guztirako zerga-tasa bikoiztu egingo litzateke, %60raino. Zerga igoera honek urtean 750.000 milioi dolar inguruko diru-bilketa ekarriko luke, hau da, BPGaren %4; hau nahikoa litzateke haurtzaindegi sistema unibertsala, azpiegitura programa bat, medikuntza ikerketa, energia garbia etab. ordaintzeko. Hauek dira ekonomiaren hazkundea bultzatzen duten politikak.

Agendaren atal nagusia da gutxienez %25eko sozietate zerga ezartzea mundu guztian. Enpresa batek zerga ordaindu beharko luke AEBetan izandako etekinen arabera, bere egoitza nagusia Irlandan zein Bermudetan egonagatik ere. Saezek eta Zucmanek aberastasunaren gaineko zerga bat ere aldezten dute; Elizabeth Warrenen1 bertsioaren oinarria haien lanean datza. Eta Publikoa Babesteko Bulegoa sortzea proposatzen dute, IRSak2 zerga-saihestea borrokatzeko aukera izan dezan.

Aldez aurretik badakit ahots kritiko batzuk argudio honi buruz zer esango duten: aberatsek beti topatuko dutela zergei itzuri egiteko bideren bat. Baina hori ez da horrela. Noski, zerga batzuk beti saihestu ahal izango dituzte. Baina historiak erakusten digu zerga gehiago biltzeko zinezko ahaleginek arrakasta izan ohi dutela.

Galde iezaiozu hau zeure buruari: Aberatsenei zergak ordainarazteko saioak benetan alferrikakoak balira, zergatik jokatzen dute hain gogor saio haien aurka?

1 Elizabeth Warren lehiatzen ari da AEBetako presidentetarako hautagai demokrata izateko.
2 Internal Revenue Service, AEBetako ogasuna.


Irakurrienak
Matomo erabiliz
#1
Gorka Peñagarikano Goikoetxea  |  Dani Blanco
#2
Gorka Bereziartua
#3
Gorka Peñagarikano Goikoetxea
#5
Gasteizkoak talde antimilitarista
Azoka
Kanal honetatik interesatuko zaizu: Ekonomia
2025-04-28 | Amanda Verrone
Lurrerako giza eskubidea: gaudenen eta eraman gaituztenen alde

Apirilaren 17an, Brasilgo Eldorado do Carajás-en egin zuten lurrik gabeko 21 langileen sarraskiaren 29. urteurrena izan da. Ordutik, La Vía Campesinak data oroitzen du Nekazarien Borrokaren Nazioarteko Egun gisa, lurrerako eskubidea defendatzeagatik koldarkeriaz erail... [+]


2025-04-28 | Gedar
Berrarmatzeari eta industria militarrari ezetz esan diete

PSOEren hainbat egoitza eta armagintzarekin lotura duten hainbat enpresa seinalatu dituzte, hala nola, ITP Aero, Dassault eta Lauak.


Euskal armagintza industria eztabaidagai (II)
Itsutu nahi gaituzten gerra hotsak

Azken aste eta hilabeteetan, mota guztietako erakunde politiko eta ekonomiko eta enpresarialek etengabe altxatu dituzte gerra-hotsak. Baina zarata burrunbatsu horren asmoa argi pentsatzen ez uztea eta beldurrak gure analisia nahastea balitz? Saia gaitezen errealitate hori... [+]


2025-04-28 | Garazi Zabaleta
Oihanartia
Alpeetako hegoaldetik Nafarroa Beherera, abeltzaintza estentsibo eta dibertsifikatuarekin

Proventza eskualdean, Alpeen hegoaldean abiatu zuten Lili Saint-Laurent euskaldunak eta Mathias Guibert proventzarrak abeltzaintza proiektua duela hamar urte pasatxo. “Ardi, ahuntz, behi, txerri eta pottokekin plantatu ginen etxalde dibertsifikatua landuz, baina laborantza... [+]


Analisia
Denok gaude katean

Urtarrilaren 29an, gaur egungo mundu berekoi honetan ohituta ez gauden zerbait gertatu zen Laudioko Guardian lantegiaren atarian. Zuzendaritzak hango labea itzaltzeko asmoa erakutsi zuen, eta horri aurre egiteko, langileek atea blokeatu zuten pankarten bidez. Baina ez zeuden... [+]


Espainiako Gobernuak atzera egin du Israelgo balen erosketan

Israelgo IMI Systems enpresarekin Espainiako Barne Ministerioak egindako bala erosketa bertan behera uztea agindu du Pedro Sanchez Espainiako Gobernuko lehendakariak. PSOEren eta Sumar-en arteko gobernu koalizioan zegoen apurketa arriskua baretu du erabakiak.


Aurrekontu militarren handitzea salatzeko bizikleta martxa egingo dute Bilbon

Bilbotik abiatu eta Barakaldoko ITP Aero eta Getxoko Sener enpresen paretik pasako da bizikleta martxa, bi enpresa horiek "ekoizpen militarraz arduratzen direlako", antolatzaileen aburuz. Azken aldian ematen ari den armamentu gastuen hazkundea salatzeko protesta izango... [+]


Artzain Egun jendetsua, Ordizian

Aurten 1.500 ardi inguruk zeharkatu dute Kale Nagusia, bost artaldetan banatuta. Idiazabal Gaztaren denboraldi berriaren aurkezpen ofiziala egin da, udaletxean. Garena Jatetxeko Julen Bazek eta Peli Perez de Anuzitak moztu dute gazta.


Militarizazioan beste urrats bat eman du Espainiako Gobernuak: 10.471 milioi euro gehiago bideratuko ditu Defentsara

Espainiako Gobernuak urte amaierarako Defentsara bideratuko duen gastua Barne Produktu Gordinaren %2 izango da: 33.123 milioi euro. Sánchezek adierazi du erabaki horrek "Espainiaren segurtasuna bermatzea" eta armadaren baliabideak "modernizatzea" dutela xede.


Herritarren kexuaren gainetik pasaz, aitzina doa Gatika-Cubnezais itsas azpiko kable elektrikoaren eraikuntza

Obrak "abiadura handian" doazela deitoratzen dute makroproiektuaren kontrako kolektiboek. Landetako THT Ez taldeak hitzaldia antolatu du apirilaren 27rako, ozeanoei buruzko nazioarteko hainbat aditurekin, tartean, Paul Watson baleen aldeko ekintzaile... [+]


Emakumeek lan munduan izandako garrantzia islatu dute Arabako Arte Ederren Museoan

Arabako artisten 35 lan paratu dituzte Emakumea. Familia eta lana erakusketan, Gasteizen. Aukeraketa egiteko, kanpoan utzi dituzte historian zehar emakumeak sarritan margotu izan diren beste egoera eta estereotipo batzuk, eta lanari lotutakoei eman diete garrantzia. Urriaren... [+]


Laborantza lurrak babesteko barazki landaketa herrikoia antolatu dute Marienean

Kanboko (Lapurdi) lurrak babesteko deia zabaldu dute ELB, Lurzaindia eta Ostiak. Maiatzaren 17an ibilaldia, ekitaldia eta landaketa herrikoia antolatu dituzte. "Lurraldearen oraina, eta geroa ere, gure inplikazioaren araberakoa da", adierazi dute.


AEB-en muga-zergak
Inperialismoa da, ergela!

Bandera amerikanoz inguratuta, muga-zergen oldarraldi berria iragarri zion munduari Donald Trumpek apirilaren 2an. Geroztik hamaika astindu jasan dituzte burtsek eta nazioarteko merkataritzak. Baina hau ez da zoro baten boxeorako ringa bakarrik: AEBetako politikan hamarkada... [+]


Muga-zergek depresioa areagotzen dute

Washington (AEB), 1930eko ekainaren 17an. AEBetako Kongresuak Muga-Zergen Legea onartu zuen. Smoot-Hawley Legea ere esaten zaio Reed Smoot senatariak eta Willis Hawley diputatuak bultzatu zutelako.

Legeak 900 produktu ingururako inportazio zerga-mugak %40 eta %60 artean igo... [+]


Eguneraketa berriak daude