618 hildako eraman zituzten Arabatik Erorien Haranera

  • Gogorak Eusko Legebiltzarrari helarazi dio Espainiako Erorien Haranera lekualdatutako euskaldunei buruzko txostena. 618 gorpuzki eraman ziren Arabatik; haietatik, 498 identifikatuta zeuden eta 120 identifikatu gabe.


2019ko ekainaren 11n - 08:34
Espainiako Erorien Haranean 34.000 pertsona daude.
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.

  Albiste hau Alea-k argitaratu du eta Creative Commons lizentziari esker ekarri dugu.

Memoriaren, Bizikidetzaren eta Giza Eskubideen Institutuak-Gogorak Eusko Legebiltzarrari helarazi dio "Erorien Haranera Euskaditik eramandakoei eta beste erkidegoetatik lekualdatutako euskal herritarrei buruzko txostena". Orain arte lortu diren datuei begira, esan liteke gutxienez Arabatik 618 pertsona eraman zituztela Espainiako Erorien Haranera; horietatik, 498 identifikatuta zeuden eta 120 identifikatu gabe.

Adituen arabera, Espainiako Erorien Haranean ia 34.000 gorpu daude lurperatuta. Horietatik bi heren frankistenak dira. Gainerakoek ezezaguna etiketa daramate. Identifikatu gabeko errepublikanoak dira. 

Pertsona bat gehiago

Aranzadi Zientzia Elkarteak 2008an egindako ikerlanaren arabera, Arabatik 617 pertsona eraman zituzten guztira (497 identifikatuta eta 120 identifikatu gabe). Gogora Institutuak egindako ikerlanak, berriz, pertsona bat gehitu die Aranzadik zerrendatu zituen Arabatik eramandako hildakoei. Zerrenda horretara gehitutakoa Angel Romero da, Madrilen jaioa, Arabako hiriburuko Manuel Iradier kaleko espetxean preso zegoela hila, 1941ean.

1959 eta 1961 artean egindako lau bidaiatan eraman ei zituzten pertsona gehienak Gasteizko Santa Isabel hilerritik Madrilgo Cuelgamuros haranera. Gogorak idatzitako txostenean jasotzen denez, 1959ko martxoaren 23rako egun batzuk falta zirenean, lehen 316 hildako atera zituzten Gasteizko Santa Isabel hilerritik. 316 horietatik, 146 lekualdatu ziren guztira: 29 identifikatuta eta 117 identifikatu gabe, Legutioko guduan eroritakoak. Gorpuzki haiek 29 kutxa indibidualetan eta zortzi kutxa kolektibotan sartu zituzten.

Gainerako 170ak hilerriko gorputegian biltegiratu zituzten, haien familiartekoak bilatu eta lekualdatzeko behar ziren baimenak lortzeko gestioak egiten ziren artean. Lekuz aldatu aurretik meza bat eman zen hilerrian bertan, agintariak, militarrak eta "erorien" familiartekoak bertan zirela. Erorien Monumentu Nazionalaren Obren Batzordeak azaldu zuenez, Arabako Gobernu Zibilak 1959ko maiatzaren 25ean 18.801,57 pezeta jaso zituela lekualdatzeen gastuengatik.

Familiaren baimena

Gogoraren txostenak jasotzen duenez, 1959. urte hasieran EAEko Gobernu Zibilak gotzainekin harremanetan jarri ziren, gorpuzkiak ateratzeko baimenak ematen has zitezen. Gorpuzkiak ateratzeko baimenak udalek ematen zituzten, eta familiartekoei jakinarazi behar zitzaien horretarako eguna eta lekua. Beren senidea familia-panteoira eraman nahi bazuten, operazio horrek sortzen zituen gastuen kargu egin behar ziren. Espainiako Erorien Haranera eramateak sortzen zituen gastu guztiak, ordea, erregimenaren kontura ziren.

Baimenen inguruan hutsune handia dago Araban. Gogorak lortu duen datu bakarra da Arabako Gobernadore Zibilak 1959ko martxoaren 23an izenpetutako dokumentu bat, non jakinarazten zitzaion Ministerioari 29 zenduk zutela familiaren baimena lekualdaketa egiteko. Dokumentu horretan bertan argitzen zen beste 170 gorpuzki atera zirela Santa Isabel hilerrian, eta banakatuta utzi zirela hilerriko gorputegian, familiartekoen aldetik behar ziren baimenak lortu bitartean. Horrez gain, identifikatu gabe zeuden 120 pertsona, eta horiek lekualdatzeko ez zuten baimen beharrik. Gainerako kasuetan ez da jakin familiaren baimenarekin edo hura gabe eraman zituzten.

Dokumentazio falta

Egindako lanaren ondorioz, Gogorak egiaztatu du artxiboetan hutsune handiak daudela, eta horrek zailtasun ugari sortu ditu ikerlana egiteko orduan. Hala, herrialde guztietako gobernu zibilek Gobernazio Ministeriora bidali zuten dokumentazioa Administrazio Artxibo Nagusian (AGA) jasota dago, baina funtsa ez dago osorik. "Horren adibide argia da Arabako herrialdea: 618 zendu eraman zituzten lau fasetan, 1959 eta 1961 artean, eta haietako 498 identifikatuta zeuden, baina AGAn 13 dokumentu baino ez daude jasota".

Errolda

Eskuratu diren datuak oinarri hartuta, Erorien Haranera lekualdatutako pertsonen errolda jaso du Gogorak, nahiz eta egun, datuok ez diren osoak, identifikatu gabe dauden gorpuzkiengatik eta  aipatutako dokumentazio hutsuneengatik.

Gaur arte, bederatzi familia beraien senitartekoen gorpuzkiak berreskuratzeko izapideak egiten hasita daude, eta horietatik zazpik Gogoraren bitartez egin dute eskaria.


Kanal honetatik interesatuko zaizu: Oroimen historikoa
Iruñeko Erorien Monumentua
Maravillas Lambertoren izena ez erabiltzeko eskatu dute fusilatuen senideek

Nafarroako Fusilatuen Senitartekoen Elkarteak gogor kritikatu du Iruñeko Erorien Monumentuaren inguruan EH Bilduk, Geroa Baik eta PSNek egindako akordioa. "Pedagogia" egiteko toki hobeagoak daudela dio eta interpretazio zentroari Maravillas Lamberto izena... [+]


Iruñeko Erorien Monumentua Maravillas Lamberto interpretazio zentroa izatea adostu dute

Iruñeko Erorien monumentua faxismoaren salaketarako eta memoria demokratikorako Maravillas Lamberto interpretazio zentroa bilakatzea adostu dute EH Bildu, PSN eta Geroa Baik. Eraikinaren parte bat eraitsiko dute, eta adiera frankistako elementuak kendu edo estaliko... [+]


2024-11-18 | Hala Bedi
Frankismoaren errepresaliatuak omendu zituen Lagrango Udalak larunbatean [Argazki galeria]

"88 urteko isiltasuna nahikoa da; gure herritarrek behingoz aitortza ekitaldi bat merezi dute"


2024-11-12 | Julene Flamarique
Sortuk manifestazioa egingo du Brouard eta Muguruzaren hilketen urteurrenean, azaroaren 20an Bilbon

Espainiako eta Frantziako Estatuak “nazio askapen mugimendua ito” nahi dutela ohartarazi du Sortuk, eta Santi Brouard eta Josu Muguruza HBko militanteen erailketak estatu biek egiten duten “gerra zikinaren parte direla” adierazi du.


Memorian eta bihotzean gordeta, Saturrarango historia zabaltzen jarraituko dute

Saturraran Elkarteak antolatuta, Oroimen Eguneko ekitaldian batu dira larunbatean 1939tik 1944 bitartean Saturrarango Emakumeen Kartzela egon zen inguruan, bertan preso egondako emakume eta umeak oroitu eta omentzeko.


2024-10-25 | ARGIA
Gasteizen 1976ko martxoaren 3an zauritutako beste zazpi pertsona identifikatu dituzte

Egun hartan Espainiako Poliziak bost langile hil zituen eta dozenaka zauritu. Orain, identifikatu gabeko beste zazpi zauritu aurkitu dituela iragarri du Martxoak 3 elkarteak. Oraindik, alabaina, ez dute lortu zauritutako beste 20 pertsona identifikatzea.


Puig Antich, Estatuak ez du inoiz barkamena eskatzen

Espainiako Gobernuak dokumentu bat helarazi die Salvador Puig Antichen arrebei, Oroimen Demokratikorako ministro Ángel Víctor Torresen eskutik. Frankismoak anarkista katalanari jarritako heriotza kondenaren “baliogabetasun akta” dela diote. Harrigarria... [+]


2024-10-17 | Cira Crespo
Herriaren ahotsa onartuko duzu

Gaur gauean, urriak 17, 88 urte faxistek Jose Ariztimuño, Aitzol, hil zutena. Fusilamendu pelotoiaren aurrean ez zuela isilik gelditu nahi irakurri berri dut. Soldaduei tiro egitea kosta egin omen zitzaien, behin eta berriz agindu behar izan omen zieten su egiteko. Hala... [+]


ANALISIA | Urriak 12
Torturatuak: ausart edo aske?

“Gaur eguerdiko albistegian, zuen hiriburuko alkatea ikusiko duzue, torturatu gintuen gorputz militarrari hiriko plaza nagusia eskaintzen. Gaur eguerdiko albistegian, gure lagun eta senideak hil zituen egitura ikusiko duzue gure kaleetan desfilatzen. Eta guk, beste egun... [+]


Donostiako La Cumbre “Estatuaren biktimen etxea” izatea proposatu dute

La Cumbre Jauregia biktimen aitortzarako, erreparaziorako eta dibulgaziorako gune bilakatzeko proposamena egin dute memoriaren inguruan dabiltzan hainbat taldek eta Joxean Lasa eta Joxi Zabalaren senideek. Memoria Demokratikoaren Legearen arabera, eraikina Donostiako Udalaren... [+]


2024-10-15 | Julen Orbea | Zuzeu
Bizitza oroit dezagun

1944an, Stauffenberg-en agindupean, Hitler bonba batekin hiltzen saiatu ziren, soldadu eta herritar alemaniar batzuen artean prestatutako ekintza baten. Hurrengo hilabeteetan naziek 90 pertsona exekutatu zituzten ekintza haren ondorioz.


Eguneraketa berriak daude