Herrialdearen historiako presidenterik gazteenak eta bozkatuenak martxoan hartuko du agintea. Bigarren itzulian bozen %56 eskuratu du Apruebo Dignidad koalizio ezkertiarrak, eta milioi bat bozkako aldea atera dio Gabriel Boricek José Antonio Kast ultraeskuindarrari (%44).
Parte-hartze handiarekin nagusitu da Gabriel Boric ezkerreko hautagaia Txileko hauteskundeetan, eta atzean utzi du José Antonio Kast eskuin muturraren hautagaia. 2012an bozkatzea borondatezkoa egin zutenetik –aurretik derrigorrezkoa zen, legez–, igandekoa izan da parte-hartze altuena izan duen hauteskunde deialdia: %55,6. Horietatik 4.619.109 lagunek bozkatu dute Boricen Apruebo Dignidad ezker koalizioaren alde (%55,8), eta milioi bat boto gutxiago jaso ditu Alderdi Errepublikarraren Kast hautagaiak: 3.648.987 (%44,15). Milaka herritar Santiago hiriburuko kaleetara atera dira garaipena ospatzera.
Martxoaren 11n hartuko du presidentetza Boricek, ikasle mugimenduetako kide esanguratsu izandakoak, 36 urterekin. Herritarrei zuzendu zaie, esanez “ziklo aldaketa historiko hau” ez duela “desaprobetxatuko”: “Txiletar ororen presidente izango naiz, beste alternatiba bat hautatu dutenena eta bozkatu ez dutenena ere bai”. Salvador Allenderen aginteaz geroztik herrialdeak izango duen presidentetzarik ezkertiarrena izango da. Orain arte egindako lana gogorarazi du lehen hitzaldian: “Ibilbide historiko baten oinordeko sentitzen naiz, posizio desberdinetatik justizia soziala, demokraziaren zabalkundea, giza eskubideen defentsa eta askatasunen babesa bilatu duten pertsona nekaezin horiena”. Dei egin du “etapa berrian” horiek guztiak elkartzera.
Bigarren itzuliaren zain
Txiletarrak zein nazioartea abenduko hauteskundeen emaitzaren zain egon dira, azaroko lehen itzulian Kastek irabazi baitzuen, eta historikoki bigarrenean ere lehen itzuliko hautagaia gailendu izan da. Oraingoan ez horrela izan, ordea.
Gabriel Boricek politika feministak eta justizia soziala azpimarratu ditu diskurtsoan, baita jatorrizko herrien defentsa ere. Programa sozialdemokrata aurkeztu du, eta herritarrei promesa egin die pentsioen eta osasunaren erreforma egingo dituela. Bestalde, Kastek “ordena eta legea” ezartzearen alde egin du hauteskunde kanpainan, neoliberalismoaren aldeko eta migrazioaren aurkako mezuak zabalduz; eskuin muturraren ideia tradizionalak defendatzen ditu.
Latinoamerikako ezkerraren zoriona
Garailea zoriondu dute, Kastek ez ezik, Hego Amerikako eta nazioarteko hainbat agintarik. Besteak beste, babesa eman diote presidente hautatu berriari Argentina, Bolivia, Venezuela, Kuba eta Peruko gobernuek. “Pozik nago gure Latinoamerikan hautagai demokratiko eta progresista batek irabazi duelako, denontzat etorkizun hobea eraikitzeko bidean”, adierazi du Lula da Silva brasildarrak ere. Pedro Castillo Peruko presidenteak adierazi du txiletarrek irabazi dutela: “Lortu duzun garaipena Txileko herriarena da, eta Latinoamerikako herriek partekatzen dugu, zeinak askatasunean, bakean, justizian eta duintasunean bizi nahi dugun”, zuzendu zaio Borici.
Guillermo Camus Jara izena du eta Txileko Lebuko kartzelan dago. Egoera larrian da, gose greba luzeaz gain, ostiraletik egarri grebari ere ekin baitio.
Augusto Pinochet diktadoreak Txilen estatu-kolpea eman zuela mende erdia bete denean, hamaika berba entzun dira herrialdeak bizi duen zatiketaz. Hamazazpi urtetako diktaduraren errepresioa ukatzea da zenbait eskuindarren egungo arma, negazionismo gisa ulertu den diskurtsoarekin... [+]
"Egun on" baino gehiago "larrialdi" hitza erabiltzen dugun honetan, Mari Paz Aedoren hitzek lagunduko dizute ikasturte honetako zure utopien lanketei gogotsu eta pozetik ekiten. Txilen, Santiagon jaio zen duela 45 urte. Gatazka sozioekologikoak aztertzen ditu... [+]
1973ko estatu kolpea gertatu baino lehen Nixon garaiko AEBtako presidenteak jasotako dokumentuak argitaratu ditu Washingtonek ostiralean, Alexandria Ocasio-Cortez AEBtako Ordezkarien Etxeko kideak Txileri egindako bisita ondoren. Ocasio-Cortezek gardentasuna eskatu du,... [+]
Maiatzean ekin zioten gose grebari 17 preso politikok. Haien eskubide kultural eta territorialak errespetatzea, lege antiterrorista bertan behera uztea, Lanaren Nazioarteko Erakundearen 169 hitzarmena onartzea eta preso politiko maputxeen askatasuna exijitu dituzte.
Txileko konstituzio berria idazteko ardura izango duen kontseilua 50 lagunek osatzen dute, eta haietako 22 Alderdi Errepublikanoko kideak izango dira, botoen %36 lortuta.
Norvegiako berriztagarrien erraldoiaren hainbat proiektuk ondoeza eragin dute maputxe eta sami herriengan. Epaileek ere ilegaltzat jo dituzte azpiegiturak, baina gobernuek ez ikusiarena egiten dute. Giza eskubideen aldeko aktibista ospetsuek ere bat egin dute protestarekin,... [+]
Salvador Allenderen aurkako estatu kolpea eman eta bi aste eskasera hil zen Pablo Neruda; datorren irailean beteko dira 50 urte. Heriotzaren arrazoi ofiziala prostatako minbizia eta metastasia da, baina poeta txiletarraren ilobak nazioarteko peritu-txostenaren berri eman du:... [+]
Irailaren 4an Txileko herritarrek argi utzi zuten ez dutela nahi Biltzar Konstituziogileak ondutako testu berria onartu: bozkatu zuten hamahiru milioi herritarretatik %62k (7.882.958 boto) ezezkoa eman zioten proposamenari, eta gainerako %38ak (4.860.093 boto) baiezkoa. Inkestek... [+]
Ia zortzi milioi txiletarrek ezezkoa eman diote konstituzio proposamenari. Gabriel Boric presidenteak konstituzio-prozesu berria eta aldaketak iragarri ditu bere gobernuan.
Irailaren 4an bozkatuko dute Txilen konstituzio berria, oraindik indarrean den Augusto Pinochet diktadorearen 1980ko konstituzioa ordezkatu nahi duena. Berau onartzen bada, munduko konstituziorik feministena izango da. Zer jasotzen du konstituzio honek? Nola izan da idatzia eta... [+]