2024ko Nobel sariak: ez da kasualitatea
Nobel Akademiak iragarri ditu Medikuntzako, Fisikako eta Kimikako aurtengo irabazleak. Zazpi dira, eta zazpiak, gizonak, denak zuriak, eta AEB edo Erresuma Batukoak. Guztiz bete da, beraz, egun batzuk lehenago Nature aldizkariak egindako iragarpena. Aurreko urteetako irabazleen soslaietan oinarrituta, erretratu hau egin zuen: 58 urteko gizona, estatubatuarra edo, bestela, europarra, zuria eta familia akademiko jakin batekoa. Horrenbestez, aurtengoa ez da kasualitatea.
Zientzialariek lehen ere salatu izan dute Nobel saridunen erretratuak ez duela bat egiten gaur egun ikerketa-munduan dagoen dibertsitatearekin, eta Akademiak sariketaren irizpideak eguneratu beharko lituzkeela, historikoki egon den bazterkeria gainditzeko eta jarduera zientifikoaren errealitatera egokitzeko.
Ez da bidezkoa, ez bakarrik hainbat ikertzaile kanpoan uztea beren generoa edo jatorriagatik, baizik eta, zientzia talde-lana den arren, gehienez hiru pertsona saritzea kategoria bakoitzean.
Azken urteetan, bazen Nobel Akademia aldatzen ari zela zioenik, adibide hau jarrita: XX. mende osoan, 11 emakume baino ez zituzten saritu zientzietako kategorietan; 2000-2023 artean, berriz, 15. 2024a etorri den arte.
Askori aukera galdua iruditu zaie Rosalind Leeren lana aitortu ez izana Medikuntzako kategorian. Hain zuzen, Nobel Akademiak berak saria iragarri ondoren zabaldu zuen mezuan, Victor Ambros eta Rosalind Lee senar-emazteak azaltzen dira argazkian, hitz hauekin batera: “Zorionak gure 2024ko medikuntzako saridunari, Victor Ambros. Sariaren albistea bere lankide eta emazte Rosalind Leerekin batera ospatu du, zeina Nobelaren Batzordeak aipatu duen 1993ko Cell aldizkariko artikuluaren lehen egilea ere izan baitzen”.
Beste batzuek azpimarratu dute, Lee Nobel Batzordeak sarirako aintzat hartu duen artikuluaren egilea izateaz gain, gerora ere senarrarekin batera aritu dela lanean, eta funtsezko ekarpenak egin dituela. Hori bai, ikerketa-taldearen burua beti izan da Ambros. Baina hori ere ez da kasualitatea.
Generoarekin gertatzen den bezala, ikertzaileen jatorriari dagokionez ere Nobel sariek ez dutela egungo dibertsitatea islatzen nabarmendu du Nature aldizkariak bere editorialean. Hala, izenburuan bertan adierazi du Nobel Akademiak hautagaitza-prozesua zabaldu beharko lukeela.
Txinaren adibidea jarri du. Nature Index datu-basearen arabera, natura- eta osasun-zientzietan ekarpen handiena egin duten munduko hamar erakundeen zerrendan, zazpi Txinakoak dira. Alabaina, jatorri txinatarra duten 10 zientzialarik baino ez dute jaso Nobel sarien aitortza.
Hautagaiak aurkezteko prozesua ere kritikatu du Naturek editorialean; bereziki, kanpoan uzten dituelako herrialde ekonomikoki ahuletako erakunde zientifikoak. Hala, uste du Akademiak laguntza onartu beharko lukeela hautagaiak identifikatzeko, eta esaldi honekin bukatzen du: “Gauza bat da munduaren isla ez den sari bat izatea; beste bat da zientziaren mundua ez islatzea”.
Donald Trumpen agintaldia hasi da politika atzerakoiak ezartzen woke edo DEI izan daitekeen guztiaren kontra, eta baita neurri teknologikoak iragarriz. Lehen unetik, karguaren zina egin zuenetik, teknologiako erraldoien buruak lehen lerroan egotea deigarria izan zen: bereziki... [+]
Bizitzak dena inguratzen du, mugatua eta hauskorra da. Bizitza onak bizitzeko, gorputzak zer egin badakiela iruditzen zait, buruak ordea, nahiz eta jakin (ondo informatuta dagoenean), askotan gorputza nahita isiltzen duela ikusten dut. Isiltze horretan burua beste buru... [+]
Stargate izeneko proiektuarentzat 500.000 milioi dolarreko inbertsioa iragarri du AEBetako presidente izendatu berriak. OpenAI, SoftBank eta Oracle konpainiek hartuko dute parte.
Trumpek AEBetako presidentetza hartuko duen eguna baliatuta, Goazen lagunok lelopean, multinazionalen jabetzako sare sozial "toxikoak" utzi eta fedibertsora trantsizio kolektiboa bultzatzeko kanpaina egiten ari dira eragile ugari. “Internet gizatiarrago batean... [+]
Bizi dugun kultura kontsumistak, erabiltzaile oro agintzen du gozamen neurrigabera. Slavoj Zizek dioen eran, Goza ezazu zure fetitxea, hiper-modernitatearen agindu ozena bihurtu da. Fetitxearen lekua betetzeko dauden gailu teknologikoen bidez gauzatzen baita egungo gozamena... [+]
Laborantza industrialak, urtegiek eta kutsadurak ondorioztaturiko "gaitzeko presioengatik" desagertzekotan dira ehundaka espezie. Bilakaera hori saihesteko asmoz, "berehala hartu beharreko aldaketak" galdetu dituzte Nature aldizkariak urtarrilaren 8an... [+]
2018an itzali nituen sare sozialak, baita gailuen jakinarazpen gehienak ere, bizitzan arreta non jarri kontrolatzen hasteko saiatu asmoz. Egunero lan horretan jarraitzen dut, sitsa argira nola, nire jakin-minak errealitatea ulertzen lagunduko didan informazio freskoa bilatzen... [+]
Nazioartean ekimen batek baino gehiagok seinalatu du datorren astelehena, 2025eko urtarrilaren 20a, Twitterretik alde egiteko egun gisa. Donald Trumpek ofizialki AEBetako presidentzia hartzeko eguna izango da, eta haren eskutik X/Twitterreko jabea, Elon Musk, Etxe Zurira... [+]
Metaren buru den Mark Zuckerberg-ek adierazpen askatasunaren izenean eta erroetara itzultzearen izenean, immigrazioa, generoa eta sexu-orientazioa bezalako gaien aurkako zentsura kentzeko neurriak hartu ditu. Trumpekin elkarlanean arituko dela adierazi du eta... [+]
HezkuntzArtea Irakasleen Elkargunea sortu du EAEko irakasle talde batek. Hezkuntza politiken “noraeza” salatu nahi dute, politika horiek etengabeko metodologia berrietan, “burokrazia ikaragarrian” eta IKTen “erabilera zentzugabean”... [+]
Indarkeria matxistari buruzko testigantzak jasotzeko Instagram kontua 2024ko azaroan jarri zuen abian emakume talde anonimo batek. Espainiako Estatuan Cristina Fallarás kazetariak abiatutako #Cuentalo egitasmoan oinarritu dira. Emakumeek, testigantza anonimoen bidez,... [+]
Adimen Artifizialarekin egindako disparateen biltegia handitzen ari da. Erabiltzaile arruntok sortutakoak txorakeriak izan daitezke neurri handi batean, baina Interneteko erraldoiak berak ari dira halakoak errepikatzen eta horrek larriagoa dirudi, eragin globala izan... [+]
Adimen Artifizialarekin egindako disparateen biltegia handitzen ari da. Erabiltzaile arruntok sortutakoak txorakeriak izan daitezke neurri handi batean, baina Interneteko erraldoiak berak ari dira halakoak errepikatzen eta horrek larriagoa dirudi, eragin globala izan... [+]
WordPress-en formularioak sortzeko Ninja Forms pluginaren euskaratzea utzita zegoela ikusita, Iametzak bere gain hartu du itzulpena eguneratzeko lana.