Aurtengoa urte latza izan da Pantailak Euskaraz ekimenarentzat. Izaskun Rekalde Abasolo kide eta lagunak utzi gaitu, gaixotasun krudel bezain azkar baten ondorioz. Izaskun Netflix Euskaraz taldearen sortzaileetako bat izan zen, eta Pantailak Euskaraz ekimena jaiotzeko akuilu lanetan ere aritu zen. Bere galerak erabat baldintzatu du urteko bigarren sei-hilabeteko gure jarduna, elkarteko lehendakari eta ekimenaren bozeramaileetako bat baitzen. Baina ahal izan dugun moduan lanean jarraitu beste erremediorik ez dugu izan, Izaskunek horixe nahiko luke eta.

Pantailen arloan 2023ak ekarri digunari dagokionez, urtea Espainiako Estatuko 13/2022 Ikus-entzunezko Lege orokorraren inguruko prentsa agerraldi batekin hasi genuen. Pantailak Euskaraz, Kontseilua eta Hekimen elkarteak, euskal erakundeek, RTVEk, eta streaming plataformek legearen hainbat xedapen bete gabe jarraitzen zutela azaleratu genuen. Hala eta guztiz ere, streaming plataformei lege honek zeharka ezartzen dizkien betebeharrei esker, Netflix eta Amazon Prime Video bezalako erraldoiak hasi dira edukiak euskaraz eskaintzen. 2022ko irailean euskaraz eskaintzen zituzten filmak esku batekin zenbatu zitezkeen, eta gaur egun euren katalogoetan euskaraz ala euskaraz azpidatzita eskaintzen dituzte 150 eduki Netflixen eta 130 Prime Videon. Espero dugu geroz eta gehiago izatea, eta horretarako euskal erakundeek ere dagokien lana egitea, Kataluniako Gobernua eta TV3 ari diren moduan.

Otsailean, Hizkuntza Eskubideen Behatokiarekin salatu genuen euskaldunok zinema aretoetan bizi dugun diskriminazioa. Izan ere, 2022ko datuak eskuan, Hego Euskal Herriko zinemetako eskaintzaren %1,99 besterik ez zen euskaraz izan. Portzentaje hori are okerragoa da Ipar Euskal Herria ere estatistika horretan sartuz gero. Hego Euskal Herrian 751 film estreinatu ziren gazteleraz, eta 15 euskaraz: horietatik 11 haurrentzat bikoizturiko filmak, eta 4 euskal ekoizpen.

Ibaia euskal ekoizle burujabeen elkarteak, hain zuzen ere, aurtengo maiatzean salatu du legebiltzarrean ekoizpenera bideratutako aurrekontuak izoztuta daudela azken urteotan. Urteko 2,4 milioi euro baino gutxiago bideratzen ditu Eusko Jaurlaritzak ekoizpen dirulaguntzetara, eta gainera, diru horren %70 gaztelerazko lanetara joaten da. Ibaiak kopuru hori bikoiztea eta euskarazko proiektuentzat dirulaguntza propioak sortzea eskatu zuen egoera hobetzen hasteko lehenengo pauso gisa. Hizkuntza koofiziala duten komunitateen artean, berezko hizkuntzara baliabide gutxien bideratzen dituztenak dira EAE eta Nafarroa; Katalunia, Galizia, eta Valentziaren atzetik doaz.

Zorionez, hainbat erakunde eta eragilek zezenari adarretatik heldu eta egoerari irtenbide bat emateko froga pilotu bat jarri zuten abian urte hasieran. UEMA udalerri euskaldunen mankomunitateak eta Tinko Euskara elkarteak, hiru hilabetez, astero euskarazko eskaintza duin bat emateko saiakera burutu zuten. ZINUEMA ekimena arrakastatsua izan zen, eta horren balorazioa egiteko orduan plazaratutako ikerketaren arabera, urtean milioi bat euro besterik ez litzateke beharko asteroko estreinaldietan oinarritutako euskarazko eskaintza duin bat urte osoan bermatu ahal izateko. Berriz ere, Eusko Jaurlaritza eta erakundeei zuzendutako deia. Are gehiago, Pantailak Euskarazetik, sarritan esan izan dugu euskara zinemetan biderkatzeko legedia propioa garatzea beharrezkoa dela, euskarazko ekoizpena babestu eta sustatzeko, eta baita nazioarteko banatzaileei eta zinema aretoei euskarazko kuota batzuk ezartzeko ere, Kataluniako Zinemaren Legeak ezartzen dituen bezala.

Maiatzean, berriz, Euskaltzaindiak Iruñean antolaturiko “Zer ekarriko liguke euskarazko streaming plataforma batek?” jardunaldian, euskarazko streaming plataforma baten beharra mahai gaineratu genuen berriro, euskarak azken hamarkadan pantailetan galdu duen espazioa berreskuratzeko eta hizkuntza ohituretan eragiteko erabat beharrezko tresna gisa. Zorionez, jardunaldian jakin genuen, ETBko zuzendariaren hitzetan, lantzen ari ziren Primeran plataforma euskarazkoa izango zela. Dudarik gabe, hori izan da aurten ikus-entzunezkoetan euskarak izandako aurrerapenik handiena. Irailean aurkeztutako euskarazko plataformak ehunka eduki eskaintzen ditu euskaraz, eta gainera, doakoa da. Jadanik badugu euskara ikus-entzunezkoen mundu digitalean indarrez posizionatzeko tresna. Orain, gakoa, hori etengabe eduki erakargarriz elikatzea eta euskaldunon erreferentziazko plataforma bilakatzea izango da.

Urte honetako bigarren lorpen bat nabarmendu beharko bagenu, Donostia Zinemaldiako sail ofizialeko Kursaaleko emanaldiak, historian lehenbizikoz, euskarazko azpidatziekin eskaini izana da. Bi hizkuntzen arteko orekara bidean oraindik lan handia egiteko dagoen arren, Euskal Herriko ikus-entzunezko gertakizun jendetsu eta mediatikoenean hau lortu izana benetan poztekoa da.

Azkenik, ez nuke 2023. urteko balantze hau amaitu nahi ilusio handia ekarri duen ekimen bat aipatu gabe. Aldatu Gidoia Euskararen Alde! kanpaina eragile askoren babesarekin jaio da. Aldarrikapenen fokua atzerriko streaming plataformetatik apur bat aldendu eta, hemen gertuko zoom-a erabiliz, Eusko Jaurlaritzari eta ETBri eskatzen dizkie euskarari benetako lehentasuna emateko hainbat neurri. Horrekin lotuta, urri amaieran euskarazko ikus-entzunezkoen aldeko adierazpena onartu zuen Eusko Legebiltzarrak, hainbat alderdiren arteko adostasun zabalarekin. Ikusteko dago 2024an hitzetatik ekintzetara pasako diren. Guk ekinean jarraituko dugu, Izaskun, zuk zenion bezala, “ekine baragarrie da” eta.

Alex Aginagalde Lopez, Pantailak Euskarazeko bozeramailea