100.000 milioi
1941eko martxoaren 11n, Etxe Zuriko bulego obaleko Resolute Desk mahaian eserita sinatu zuen Franklin D. Roosevelt AEBetako presidenteak Lend-Lease Act legea, hiru egun lehenago Senatuak onetsia, eta egun berean indarrean sartu zena.
Bederatzi hilabete falta ziren Pearl Harborreko erasoaren biharamunean Estatu Batuak II. Mundu Gerran zuzenean murgil zitezen. Baina ordurako Ardatzeko potentziekin guduan ari zirenei (izatez, Erresuma Batuari eta Txinari; geroago sartuko ziren legearen esparruan Sobiet Batasuna eta gainerakoak) material militarra nahiz zibila mailegatzea edo errentan ematea zilegitzen zuen arau hark ezarriko zuen, benetan, AEBen parte-hartzearen hastapena.
Indarrean egon zen 55 hilabeteetan, gaur egungo 600 mila milioi dolar baino gehiagoko balioa luketen material-transferentziak egitea ahalbidetu zuen Lend-Lease Act hark. Onuradun –eta, bide batez, zordun– nagusia (guztizkoaren bi heren, gutxi gora behera) Britainiar Inperioa izango zen; eta haren akabera ezin da tentuz ulertu egitate hori kontuan izan gabe. Ezta Bretton Woodsen hitzarturako sistema ekonomiko-finantzarioa edo Gerra Hotza bera ere.
Duela 82 urtekoarekiko kidetasunak gutxi (eta desberdintasunak asko –eta ia guzti-guztiak, txarrerako–) zituela jakinik, baina harekiko paralelismoa iradokitzeak eman ziezaiokeen berotasunari muzin egin ezinik-edo, Resolute Desk hartatik bertatik zuzendu zitzaien ostegunean Biden presidentea estatubatuarrei, jasotasunaren antologiara pasatuko ez den hitzaldia (bere agintaldian egiten duen horrelako bigarrena) irakurtzeko... eta dirua eskatzeko. Diru asko: 100.000 milioi dolar paseak, jakitunek diotenez. Gerragintzarako baliabideak atontzeko, FDRk bezalatsu.
Baina antzekotasunak hortxe bertan amaitzen ziren: Lend-Lease Act-a Kongresuan luzaz onetsita zeukan aurretiaz Rooseveltek 1941eko martxoan; Bidenek, aldiz, kaosean murgilduta dagoen Behe Ganbera errepublikanoari (eta edozein unetan eskuetatik joan liezaiokeen Senatuari) erregu/errieta egiteko jaulki zuen nagusiki bere hitzaldia. Ez zien esan Estatu Batuak gerran daudela jada, baina horixe zerien bere hitzei. Odola, beste nonbaiteko jendearena izango zela iradoki zien entzuleei; baina ez zien esan zergatik "Ekialde Ertainean hamarkadatako egoerarik onena" zutela iriztetik gerra-une erabakigarri batean leudekeela uste izatera pasatzeko hamar egun besterik ez diren behar izan. Ez zien azaldu zergatik hamahiru aldiz aipatu zuen Putin mehatxu ikaragarria zen, eta haren dezenteko antza duen (eta Bidenek presidente ere bihurtu zuen) Netanyahu aliatu estimagarria duten.
Eta, batez ere, ez zien esan noiz, nola eta nork ordainduko duen faktura potoloa. Oraingoan, ez baita mailegua, ez errentamendua. Bidenek "inbertsio zuhurra" deitu bazion ere.
Ordainetan, hori bai, hainbat belaunaldiz bakean bizi ahalko direla esan zien estatubatuarrei. Rooseveltek ez zuen inoiz halakorik hitzeman.
Agintariek ez dute baztertu bi gertaerak elkarren arteko loturarik izatea. New Orleansen, kamioneta baten gisari batek jendetzaren aurka egin du hamabost hildako eta 35 zauritu eraginda. Ordu batzuk geroago, Las Vegasen, Trump International Hotelaren parean auto bat lehertu da,... [+]
.jpg)
AEBek eta Mendebaldeko aliatuek guztira 260.000 milioi dolarreko laguntza eman diote Ukrainari, gehienbat armamentuan eta laguntza militarrean, Errusiak 2022an egindako inbasioaren ostean. Nahiz eta laguntza horrek Ukrainaren defentsa indartzea helburu duen, Nazio Batuen... [+]
Tennessee (AEB), 1820. Nathan Green esklaboa jaio zen, Uncle Nearest edo Osaba Nearest ezizenez ezaguna. Ez dakigu zehazki zein egunetan jaio zen eta, oro har, hari buruzko oso datu gutxi dauzkagu 1863. urtea arte, orduan lortu baitzuen emantzipazioa. Dakiguna da 1850eko... [+]
20 urte zituela, Alberto Flores-Uranga Mutrikutik Idahora (AEB) joan zen artzain. Bakardadean, mendietan galduta, maiz koiote eta hartzak begira zituela."Berriro egingo nuke, zalantzarik gabe", dio, garai haiek gogoratuta.
Gero eta bideragarritasun handiagoa hartu du –eta hartuko du– Israelen planak, palestinar herria beraien lur martirizatuetatik kanporatzeko. Iraganean Far West amerikarreko etnia indiarrekin gertatu zen bezalaxe da. Iranen aurkako gerra inoiz baino gertuago dago.
2018ko martxoaren lehena zen, bere lehen agintaldiaren lehen laurdena burututa, Donald Trumpek pentsaera politiko-ekonomikoaren lagin gardenena utzi zigunean: “Merkataritza-gerrak onak dira, eta irabazten errazak”. Orduantxe abian jartzear zituen altzairu eta... [+]
Ipar hemisferioan ikasturtea hastearekin batera izan ohi den albiste-zaparradan argitaratu zen duela astetxo batzuk: aspaldiko urteetan ez bezala, txinatar jatorriko ikasleak (275 milatik gora) ez dira jada ugarienak Estatu Batuetako unibertsitateetako atzerriko ikaslerian;... [+]
Craig Thompson kultuzko eleberri grafikoen egile estatubatuarra Europan izan da bere azken lana aurkezten, Raíces de ginseng (Astiberri, 2024). Bilbon bi aurkezpen egin ditu eta artista atsegina, hurbila eta azkarra dela erakutsi du –euskaraz “mila... [+]
AEBetako agintaldi berriak ekonomiaren esparruan ekarriko duena zehaztea ez da lan erraza. Estrategia ekonomiko berriaren ardatza liberalismoaren eta kanpo sektorerako protekzionismoaren arteko uztarketa bitxia izango da. AEBetan aldian-aldian halakorik gertatu den arren,... [+]
Ari da mundu guztia kontuak ateratzen Trump 2.0 aldian norberari gerta dakiokeenaren eta munduan gerta daitekeenaren inguruan. Subjektuaren mudakortasuna ezagututa, ziur samartzat eman daitekeen aurreikuspen bakanetakoa da Estatu Batuen Txinarekiko harremanak, ekonomikoak... [+]
Argazkia bai, ala argazkia ez? Oraintxe bertan, ez dago argi Rio de Janeiron hasi berri-berria den G20aren goi bileran argazkia izango ote dugun ala ez. Bertaratu diren agintari gorenen “familia-argazkia”, alegia. Horrelakoetan arauzkoa bihurtu dena: turista... [+]
Urtarrilaren 20an utziko du AEBko presidente kargua Joe Bidenek, lekukoa Donald Trumpi emanda –zeinak AEBen norabide aldaketa marka dezakeen Ukrainako gerran–. Agintaldia amaitu aurretik, baina, irakurri dugu Ukrainari baimena eman diola Errusiako Kursk eskualdean... [+]
Munduko pertsonarik aberatsena da Musk, Forbes-en azken sailkapenaren arabera. Vivek Ramaswamy politikari eta enpresa-buru kontserbadorea izanen du bere ondoan, kargua betetzeko. "Erreforma estrukturala" bideratzekoa dute, gobernuarentzat "inoiz ikusi gabeko... [+]
Argi eta garbi irabazi dio Donald Trump presidente errepublikano ohiak Etxe Zurirako lehia Kamala Harris egungo presidenteorde demokratari. 312/226-eko aldea izango du urtarrileko bozketan Hautesle Kolegioan. 2016an Hillary Clinton galtzaile izan zen, baina herritarren boz... [+]