Memoria selektiboa izateaz gain, subjektiboa ere bada, horregatik, ezinezko bihurtzen da 2015an gertatu den guztia kronika bakarrean biltzea. Dinamika sozialari dagokionean, denetarik utzi digu urteak; jarraian, trazu batzuk baino ez.

Balantzea abiatzeko beharrezkoa da aurreko urteetan hasitako aldaketa politiko, ekonomiko eta kultural sakonak aintzat hartzea. Horiek aztertu gabe, ezin dira ulertu mugimendu sozialean azken urteetan gertatzen ari direnak. Mende berriarekin bizkortu diren indibidualizazio prozesuak, dinamika urbanoen areagotzea, bizitzaren etengabeko teknologizazioa, pentsamendu kritikoaren akademizazioa… Modernitatean indarrean zegoen mundu ikuskeran, aldaketa eragin dute faktoreok eta postmodernitate –edo hipermodernitate- testuinguru honetan, identitate politikoak modu ezberdinetan taxutzen dira.

Parte-hartze politikoan ere aldaketak eman dira azken urteetan. Sozialdemokrazien eta ezkerreko indar instituzionalen asimilazioak subjektu klasikoaren errepresentazio krisia areagotu du: langileen eta herritarren sektore zabal bat ez da sindikatuetan eta ezkerreko alderdi politikoetan ordezkatua sentitzen. Horrekin batera, garai batean politika egiteko esparru gisa fabrikek hartzen zuten tokia, egun, lurraldeak hartzen du: hirietan, auzoetan, plazetan.  

Aldaketa horien oinarrian kapitalismoaren krisiak gure bizi baldintzak okerragotzeko berezkoa duen joera dago. 2015a ez da horretan salbuespena izan; lantoki zaharrak itxi dira, lan prekario berriak sortu dituzte, eta hamaikagarrenez, babesgabetasuna haragitu zaigu.  

Alabaina, horrek guztiak ekarri du, besteak beste, mugimendu berrien sorrera, eta aurretik zeuden batzuen birpentsatzeko beharra. Ekologismotik, feminismotik edo ekonomiatik, ibilbide propioak eraiki dira proiektu orokor bilakatzeko anbizioa bere eginez: eko-sindikalismoa; ekologia politikoa; ekonomia sozial-eraldatzailea edota ekonomia feminista.  

Heterogeneotasun honek freskotasuna dakar eta burujabetza prozesuari adierazle berriak eskaintzen dizkio.

Azpimarratzekoa da era berean, botere instituzionalekiko eta bereziki alderdi politikoekiko lotura eta harremana aldatzen ari dela; autonomiaren aldarrikapenak indarra hartu du, instituzioetan eragiteko gogoa ez da garai batekoa, eta beraz, askapen mugimendua eta trantsizio prozesuak irudikatzeko moduetan moldaketak datoz.

Hauek guztiek izan dute eraginik 2015 urtean. Etxebizitza eskubidearen alde, Kutxabanken pribatizazioaren edo TTIP itunaren aurkako protestak; mugimendu feministaren indarra, eraso sexisten aurkako erantzun masiboak eta Emakumeen mundu martxa; sindikalismoa birpentsatzeko jardunaldi jendetsuak; epaiketa politikoen kontrako ekimen desobedienteak; erabakitze eskubidearen aldeko ekimenak; Bilbon, Alternatiben Herria dinamika arrakastatsua, kultura politiko berri baten hazia landatuz. Eta fokutik kanpo, gure begirada mugatuek ikusten ez dituzten beste hainbeste ekimen. Ezin lerrootara ekarri hainbeste gertakari eta ekarpen.

Orain arte aipatutakoek, tokikotasuna eta komunitatea lantzeko beharra eta motibazioa gero eta zabalduagoa dagoela erakusten dute. Era berean, modu batez edo bestez, ugaritzen ari dira alternatiba gaurtik eraikitzen bizi nahi duten sektoreak (kontsumo taldeak, pedagogia eraldatzaileak, kooperatibismo berriaren susperraldia, banku etikoa...). Fenomeno hauek azterketa sakonagoa eskatzen dute, baina, trantsizio eta dinamika sozialean paradigmen berrikuspena dakartzate beraiekin.

Zentzu honetan, zaila egiten da aldaketa horiek guztiak 2015 urtean nola gorpuztu diren zehaztea. Agian, hori bera sumatu da faltan: elkargune bat, bidea elkarrekin egiteko aukera badela sentitzea, norbera bere ezaugarrietatik eta inoren agindupean ibili beharrik gabe. Norabide horretan aurten egon diren saiakerek hori erakutsi dute: elkarren arteko interdependentzia balio handikoa izango dela burujabetza prozesuari oinarri sendoak jartzeko.  

Eskoziatik edo Kataluniatik aurten bisitan etorri direnek hori bera kontatu digute, independentziaren aldeko mugimenduak ari direla energia berritu horien akuilu bihurtzen herrialde horietan. Hemen ordea, iraganaren pisua handia da eta kostatzen ari da abertzaletasunaren kontzepzio klasikotik, independentismora salto egitea. Badu uneak bidegurutzearen antzik, izan ere, aurrera begirako joera berriek paradigma politikoen eraldaketa iragartzen duten bitartean, ibilbide luzeko egiturek erronka berriei heltzeko zailtasunak baitituzte.

Gainditzeke geratu zaigun irakasgaia 2016an ere izango dugu eskuartean. 2015ak hori bera erakutsi digu: behar-beharrezkoa dela prozesu eraberritu, ezberdin eta zabal bat eraldaketa soziala posible egiteko. Behar-beharrezkoa dugula independentziara eramango gaituen bide orria zehazten hastea. Badela masa kritiko nahikoa egungo egiturak desbordatzeko eta jauzia eman ezean, jirabiraka ibiliko garela beste urte betez.

Artikulua egiteko, Ipar Hegoa Fundazioak egoeraren azterketaren inguruan tarteka egiten duen Ikusmiran txostena hartu da iturri gisa; bertan dinamika sozialean 2015eko lehen hilabeteetan eman diren joeren azterketa egiten da.

Oharra: Artikulu hau Aktualitatearen Gakoak liburuan argitaratu dugu. Osorik eskura dezakezu ARGIAren sareko dendan.