No noso pobo ninguén pasará fame, no noso pobo ninguén quedará sen teito. Ese compromiso foi o punto de partida. Xuntámonos decenas, dez unidades de convivencia forman un pobo calquera que sexa: unha persoa ou seis; unha familia biolóxica ou un grupo de amigos; un neno ou un vello, que sei eu. Pero a aposta por vivir segundo ese principio uniunos: Ninguén pasará fame, ninguén quedará sen teito.

O desexo e a necesidade uníronnos, ideolóxicos ou materiais. A non ser pola necesidade tanxible do momento, as pantasmas encarnábanse día tras día. Era tempo de medo, foder, de medo. Chegou a pandemia, despois da guerra en Europa, o clima empezaba a dar sinais de estar tan tolo como o home. Os neofascistas foron os primeiros que puideron conectar co horror da cidadanía e, por tanto, fixémonos cada vez máis á dereita: romper os teitos de cristal da democracia formal coa extrema dereita até acabar as eleccións, a dereita no extremo dereito, os socialdemócratas na dereita, os esquerdistas tentando revitalizar o zombie da socialdemocracia, a esquerda radical facendo unha vida tan progresista como o discurso rupturista e o tófago dos padianos. Non só estaba asustado polo medo, senón tamén enfadado con todo e con todo, e a quen ía votar e á extrema dereita. Teña claridade estratéxica.

Pero non era todo iso o máis terrible. O máis terrible era que todos imaxinabamos o futuro con maior horror. Non podiamos imaxinar futuros máis vívidos, nin moito menos soñar utopías se tentabamos un exercicio de imaxinación. Como soñariamos máis aló do capitalismo, si non fósemos capaces de desexar máis aló do capitalismo. Outros, pola contra, desenvolveron un deleite sádico ao non quitarlle os ollos ao inferno e predicir aos demais un desastre inevitable, a maioría viviamos dacabalo entre o esquecemento e o terror... Cada un fixo o que puido, que sei eu? Grazas aos fanáticos obstinados dos pesadelos.

A realidade daríanos, ademais, razón, mugarriz a mugarri, katebegi a katebegi. Pronto chegaron a bomba nuclear contra Gaza, a ocupación militar yanquí de Taiwan por orde de Harris e a declaración de guerra de China a EEUU, a guerra directa entre a Unión Europea e Rusia, os incendios de Amazonia e Australia, as inundacións de Inglaterra e Xapón, e a Economía da Guerra, e o Servizo Obrigatorio de Solidariedade, e o Racionamento. Menos mal que para entón o arquipélago dos pobos xa estaba bastante desenvolvido, tiñamos os medios para acougar os nosos medos e satisfacer as nosas necesidades, en parte, para tentar a saída pola esquerda e por abaixo, non pola dereita nin por arriba. Grazas, porque entón se nos uniron moitos. Hoxe seriamos máis se comezásemos antes; pero si non comezásemos entón non seriamos hoxe miles, e non estariamos reunidos aquí. Non é así? En fin, quen sabe.

O desastre tamén trouxo consigo oportunidades e beneficios que non previramos. Agora pode parecer obvio, pero entón quen o pensou? Cando o coche se converteu nun privilexio para os máis ricos e a gran fábrica do sector foise á quebra, a pobreza fíxonos estremecernos. Pero o final da mobilidade continua volveu arraigar ás persoas nos seus pobos e barrios, acabouse traballando a 60 quilómetros do seu lugar de residencia, acabouse a urbanización para durmir ou os pobos. O fin do turismo masivo afundiu a todos os pobos e sectores económicos. Pero con el derrubouse tamén o prezo do aluguer e converteu en sentido común a ocupación de miles de vivendas que xa non se utilizaban nin en tres meses ao ano. Cando o descenso da produción de enerxía e a insatisfacción da maquinaria de guerra limitaron o consumo de Internet a vinte minutos ao día, sorprendeunos a crise de abstinencia colectiva. Pero unha vez pasado o máis grave da adicción, aprendemos inevitablemente a vivir máis lento e sen estímulos continuos, e a relacionarnos sen redes antisociais. Desaceleración, desconexión dixital, localidade... Empezamos a pisar unha terra máis apropiada para sementar.

O meu pobo foi parte da Primeira Onda de Vida, pero non das primeiras. Para cando nos unimos xa había en Vitoria-Gasteiz catro ou cinco grupos de afinidade, unhas decenas no País Vasco. O nome de pobo recollémolo máis tarde. Estes primeiros grupos de afinidade xurdiron, ao mesmo tempo, das redes de axuda mutua que se foron multiplicando anos antes: das redes de alimentación, das redes de vivenda e dos sindicatos, dos grupos feministas locais, da veciñanza e a defensa colectiva... dos movementos populares que, por dicilo dalgunha maneira, uníanse militantes e marxinados, ou de experiencias que buscaban conciliar a satisfacción das necesidades cotiás coa visión revolucionaria.

Fun ao grande, pero, perdón, volvamos ao pequeno. Ninguén pasará fame, ninguén quedará sen teito. Era o noso pegamento ético. Os primeiros pobos foron creados entre amigos e coñecidos, pero foron gañando a diversidade paso a paso. Se alguén non era o suficientemente ventrílocuo o grupo alimentábao, se alguén quedaba sen casa o teito novo que o grupo buscaba ou o ocupaba un dos seus membros. Cada grupo facíao á súa maneira: compartindo só á hora de responder as emerxencias que levarían a cabo unha vida moi extraordinaria, para que a comida sexa colectiva calquera que fóra a situación na que os de aquí crearían un almacén popular, uns non só comerían, senón que tamén comprarían un espazo común para convivir, ou ocuparían portais enteiros, que sei eu, cantos pobos, tantas vilas.

Con todo, a medida que avanzabamos na Guerra, aprendemos que non había pobo que puidese garantir a autopromoción dun pobo. Cada vez eran máis frecuentes os famentos e desarmados membros dun mesmo pobo. Entón fixemos a dobre caída. Por unha banda, puxémonos entre os pobos, primeiro a nivel de barrio, despois por cidades ou comarcas, e por último a nivel de Euskal Herria, ata que nos chamamos Euskal Herri-Herrioma de hoxe. Desde entón, cada pobo tenta pola súa conta dar resposta ás necesidades básicas, pero cando non pode, outros lles dan comida e demais. Doutra banda, decidimos que os estados tamén debiamos preocuparnos das necesidades que estaban a deixar orfos: saúde, coidado, seguridade, etc. Tamén con outros que criamos necesarios, como a produción e o xogo. A este proceso de redondez e profundización denominámolo Segunda Onda de Vida.

E agora estamos inmersos na Terceira Onda de Vida. Xa somos centos de pobos, miles e miles de cidadáns, para algúns somos terroristas aos que hai que encerrar, por suposto –por iso son reunións confidenciais–, pero aínda que para moitos somos hoxe e aquí, unha posibilidade tanxible de ter unha vida propia habitable, e pasadomañá e en todo o mundo, crecer nun mundo novo. Non é pouco. Non nos conformamos. Queremos competir ao Poder para diluír o poder. Toma a utopía. En primeiro lugar, ocupando as grandes infraestruturas que abandonou. Até agora ocupamos pequenas parcelas espidas, casas buxán, edificios completos, locais e talleres; agora descubriremos as grandes fábricas, as infraestruturas enerxéticas, os barrios enteiros. Por iso convidámosvos na fala da xente, e de porta en porta, para que formedes novos pobos e sumédesvos a nós.

Todo isto sabédelo, con todo, nas reunións das semanas anteriores explicáronvolo con máis detalle. Se estades aquí é porque vos ofrecestes. Este é o momento de decidirse, amigos meus, dentro dunha hora partiremos, a romper a mañá. Se alguén quere dar marcha atrás esta é a última parada, pero sobre todo é o momento de despexar as últimas dúbidas e de dar forzas. Estou impaciente! Vós?Fíxose
un silencio na sala, iluminada a medias polas velas. Os ollos, encanecidos desde hai moito tempo, miran tranquilamente ás ducias de ollos que a miran formando un círculo. Non pasaron por nada, once anos e centos de asembleas desde aquela primeira na que participou na formación dun novo pobo.

-Teño medo. Quero ir, pero teño medo –o silencio foi roto por un mozo–.

- Grazas por ter o valor de confesar, compartir medos é unha das nosas principais fontes de forza. Medo a que, á policía? A quebrantar a lei? Ser ferido ou encarcerado? Verdadeiramente, moi razoables temores. Se vostedes están aquí é porque teñen outros medos, que sei eu da soidade, da fame, dos veciños, de alimentar a maquinaria de guerra no Servizo Solidario Obrigatorio ou de convertela no seu alimento. Ofrecémoslles cambiar estes medos por outros máis interesantes, aos que lles ofrecemos unha resposta solidaria e conxunta. E tamén o sal e a alegría de vivir.

- Os meus medos son outros –pronunciou un corpo canso desde a súa cadeira, dous nenos de poucos anos no colo–. En reunións anteriores explicáronnos que nos pobos todas as persoas teñen algunha responsabilidade, xa sexa no ámbito sanitario, na reutilización e a reciclaxe, na seguridade, no coidado, na educación, na formación, na agroecología… Non sei nada.

-Todos sabemos algo. Nalgunha destas responsabilidades non, achegarás en todas, porque as responsabilidades son de tipo rotatorio. O noso movemento non naceu de cero, bebemos das fontes vellas a auga que sempre é nova. O modelo de organización dos pobos trouxémolo exactamente de Brasil. Todo o que ouvín nun campamento quedóuseme gravado, hai moito tempo: “Eu pensaba que os do Movemento Sen Terra eran terroristas, iso din os medios de comunicación, porque non tiña nada que eu uníseme a ocupar estas terras. Eu cría que non era capaz. Pero xa sexa responsable de saúde, responsable de educación, responsable de seguridade. Aprendín que son capaz. Eu cría que non eramos capaces. Pero o primeiro que fixemos foi enfrontar á policía e aos pistoleiros e despois de levantar a nosa vivenda. Aprendín que somos capaces se nos unimos”. Por certo, en canto a estudar, pedíronme do equipo de formación que me reparta estes exemplares do libro Desjabetuak.

- Mire, tamén o revolucionario, coa Biblia, revolucionario pero coa Biblia, que foi cortés, pero o ancián, acompañado dunha chiscadela, tirouno.

- Nós chamamos faros aos libros que utilizamos para as lecturas colectivas, pero a biblia, se a hai, é especial, chea de preguntas máis que de mandamentos –ao circo, ao parpadeo e ao ollo parpadeo, a xogar–. A novela Desafiuzados é unha novela ambientada nun futuro utópico-destópico, da man de Ursula K. O escritor Leguin escribiu hai un século, pero dunha sorprendente actualidade. A guerra civil entre os capitalistas e anarquistas terminou cun acordo no planeta Urras: os anarquistas viaxarían a Urras, o satélite de Urras, onde organizarían a súa vida á carta. Desde entón estase xestando a utopía, pero nun mundo seco e sen recursos que lembra á lúa. Nós tamén tentamos vivir lonxe do capitalismo, aínda que compartamos a Terra, nós tamén tentamos a utopía neste mundo que consumimos. Leguin describe un mundo diferente, máis pobre pero máis rico, con conflitos e contradicións pero outros, porque os anarreses son outras persoas.

- Touche, o ancián réndese de boa gana. Quizá teño demasiada pouca confianza na nosa especie, pero estou disposto a coller un novo.

- Até a penúltima vitoria, esa é a actitude! –a risa foi auxiliada por unha man tensa–. Queremos vivir de forma diferente para crear outros desexos, desexamos diferente para construír outras formas de vida. É un camiño verdadeiramente longo, pero demos pasos. Lembras a eliminación das restricións ao uso de redes antisociais do Racionamento Enerxético? A Autoridade Central reduciu o gasto enerxético en áreas que se consideraba máis estratéxicas para multiplicar o das redes, polo que a Rede Intelixente de Cámaras para Evitar Comportamentos Antisociais. Nalgún lugar viu que a persoa producida polas redes era máis fiable que a producida cun control externo estrito pero sen Internet. Pero era aínda máis interesante. Antes do seu restablecemento, viviamos, polo menos en parte, nos territorios de Interior, e moitos de nós non regresamos ás redes, aínda que agora nolas ofrecen gratis. Outro tanto co traballo asalariado. Son moitos os que chegaron ao Interior por desemprego, que recibiron unha oferta de emprego e que xa preferiron vivir doutra maneira. Cando nos expulsaron violentamente e contra a nosa vontade, rogámoslles, desesperados, que volvesen ser admitidos, convencidos de que non había vida posible fose. Pero cada vez somos máis os que desertamos voluntariamente, porque as nosas novas vidas son máis xustas e felices. Desculpa a redundancia. A principios de século, cando era adolescente, a nai falábame con nostalxia do ambiente de loita dos últimos anos da ditadura anterior. “Eramos máis libres porque tiñamos menos cousas”, repetía. Agora comprendo o que quería dicir.

- O medo que teño non é pequeno, pero a emoción é maior –unha voz tímida, na segunda liña do círculo, nalgún lugar oculto–.

-Sinal de que ouviches ben! –a gargallada é como un trono–. Mira! Antes de entrar no movemento, pasei anos enteiros no patio, entre as paredes cada vez máis miserables, que non puiden pagar polas migracións e os saloucos. Un amigo arrastroume até a entreplanta do barrio. Dediqueime a axudar, e empecei a axudar, a asistir a reunións, a compartir responsabilidades, a compartir dores e alegrías. Un día lin unha nova pintura xunto á casa: Non necesitas psicólogo, senón un sindicato. Deime conta de que levaba meses sen depresión nin hemicrania. Tamén me dei conta de que ría todos os días e non cesei de rirme. Moitas das profecías máis terribles da miña mocidade cumpríronse, pero algunhas das utopías que entón nos eran insaciables son hoxe noso día a día. Primeiro, imaxinar un mundo feliz e xusto. Desculpa a redundancia. Segue sendo un soño pero deixou de ser un pesadelo, estamos a construír indicios dese mundo en todo momento. Iso é o que estamos a facer e farémolo dentro de dúas horas, entrando na zona que ocupamos hoxe. Hai centos de persoas reunidas como nós noutros puntos da cidade, agora é o momento. Se alguén quere que hoxe non volo contes, somos golpeadores obstinados, non tardaremos en volver cunha nova invitación. Pero non volo recomendo... será bonito!...

-É dicir que todos somos un? Vivan vostedes! Viva Deus! –o aplauso dos aplausos rebentados de nerviosismo e emoción case tapou o último bíceps–. Collede as vosas cousas e subamos ao autobús que nos espera detrás do pavillón, imos!

-Onde?

-É verdade! Agora que somos compañeiros de viaxe xa podemos compartir o segredo –un sorriso cómplice encheulle a cara–. O que foi unha fonte de morte, imos convertelo nunha fonte de vida. Coñecedes as fábricas abandonadas de Mercedes? !