Traballa na Factoría Cultural de Aiaraldea...Para
influír na promoción do eúscaro, primeiro creamos a Xanela de Comunicación Aiaraldea, o medio de comunicación actual. Despois, creamos o espazo Faktoria, ademais de proxectos de comunicación para fortalecer o uso do eúscaro, entendendo que necesitabamos proxectos comunitarios. Así, ademais da comunicación, empezamos a traballar o feminismo, a soberanía alimentaria, a educación, a cultura e a economía social transformadora, entre outros.

A Factoría é de 2021...
Espazo Faktoria si. E desde entón estamos a ofrecer escenario aos creadores, organizando estancias creativas, axudando ás mulleres recentemente chegadas e empoderadas, elaborando guías pedagóxicas, escola ou “Niño de familias” e colonias, tecendo redes e visibilizando aos produtores locais e aos que traballan na agroecología, promovendo unha economía baseada noutros valores coas placas enerxéticas... Estamos a traballar en infinidade de tarefas, pero sempre na articulación, rede e transformación da comunidade do eúscaro.O nome
do Concello de Amurrio está sucio ultimamente, tras varios pasos no camiño da normalización do eúscaro: técnico de eúscaro, redución de perfís lingüísticos no polideportivo, actitude cara á Factoría de Aiaraldea...

Non nos recoñeceu o traballo que realiza este medio en eúscaro, cunha subvención de 6.000 euros. Segundo a nosa lectura, os medios de comunicación en eúscaro son absolutamente estratéxicos, máxime nesta era dixital, polo que as políticas lingüísticas deberían apoiar este tipo de proxectos. Somos un proxecto sen ánimo de lucro, que gana a sociedade, e o eúscaro, porque pomos voz, imaxe e son aos novos de todos os bordos.

En 2013 coñecemos a Josune Irabien en ARGIA como alcaldesa de Amurrio. Actualmente é Directora de Promoción do Eúscaro do Goberno Vasco. En Amurrio, a euskera marcha atrás.
Pedimos a súa mediación...

Ámbito castelán, Llodio.
Si. Gran coñecemento, entre os menores dunha idade, pero moi pouco uso. Eu, con todo, en favor da esperanza, direi que a creación de proxectos como Faktoria ou Aiaraldea Komunikazioa Komunikabideak fixo que se noten pequenas transformacións e que o crecemento, polo menos nos nosos propios espazos e produtos, produciuse.

En 2021 abristes esta Factoría de Aiaraldea...
Co obxectivo de converterse no centro de inspiración do eúscaro. A quen vén aquí pedímoslle iso, compromiso co eúscaro, dar pasos, colectivizar a responsabilidade, alimentar aos novos individuos, axudar a materializar o noso proxecto e potenciar a transformación. A vida vai cambiando, tamén a sociedade, como se ve na educación, na vida, na alimentación, na cultura... E aí está o noso reto, é dicir, adaptar os nosos proxectos e espazos a novos tempos, formas, necesidades, corpos ou identidades.

O Kafe Antzokia de Bilbao, o Laba de Pamplona, o Centro Cultural Izaskun Arrue de Vitoria-Gasteiz, San Agustín de Azpeitia... están no centro dos pobos urbanos, a diferenza desta Fakoria, que se atopa no polígono industrial de Llodio.
Ja, ja! Porque é a fábrica de soños! A nosa lema é a factoría para vivir e soñar. O noso proxecto non é só de Laudio, senón da comarca: abarcan nove municipios, desde Orduña até Orozko, Arrankudiaga, Zollo e Artziniega... porque ese é o noso ámbito de vida social. Esta identidade de Aiaraldea, por exemplo, non existía antes de 2009, é dicir, até o ano no que creamos a asociación Aiaraldea Komunikazio Leihoa e creamos un medio de comunicación no traballo en rede. A Cuadrilla de Ayala pertence a Álava, mentres que os municipios de Orozko, Arrankudiaga, Zollo e Arakaldo son os de Bizkaia. Pero a nosa comarca social é Aiaraldea. Isto tamén é significativo, xa que este proxecto acertou na cohesión e na engrenaxe. Non o adiviñou noutros aspectos, pero polo menos niso si.

Polígono Industrial de Llodio.
Percorremos a comarca percorrendo os diferentes espazos, nos arredores de Amurrio e Llodio, sobre todo, porque son os pobos con maior masa de poboación. En Laudio, xurdiunos a oportunidade de comprar este pavillón, e seguimos adiante. Atópase no polígono industrial, pero a dez minutos andando do centro. Dispón dunha estación de tren a dous minutos e, xunto a ela, o río Nervión, un lugar de ida e volta, tanto para pasear como para facer deporte. Non está no núcleo urbano, é verdade, e poida que iso tamén sexa un límite psicolóxico, que algúns fagan un esforzo para chegar até aquí. Pero non é un impedimento. E tamén ten un lado bo: máis espazo para organizar as cousas.

Que traballo realiza na Factoría Aiaraldea?
Nesta casa todos facemos de todo! Cursei estudos de xornalista, e desde os meus inicios falo no proxecto Aiaraldea. Fun creando medios de comunicación con outros amigos, e desde entón estiven alí a maior parte dos anos. En 2017 creamos unha liña de feminismo e, na maioría dos casos, dediqueime tanto á comunicación como ao feminismo, aínda que na actualidade estou inmerso no feminismo e a xestión. Estamos a facer unha reflexión estratéxica, explorando os camiños a seguir por este proxecto para 2030. Agora falo nesas esquinas. No futuro onde vou traballar e en que, non o sei, pero seguro que seguirei traballando no proxecto Aiaraldea contento e en todo. Son membro de Aiaraldea Faktoria, como todos os demais!

Membro... Nado e criado en Laudio, cursas estudos universitarios e traballas no pobo. Xornalistas, bertsolaris, músicos, axentes...
Decido polo momento a que agarrarme e que dar. Son un asador de moitas potas, sempre estou en salsa e toco a salsa segundo o momento. Gústame moito crear, e as miñas profesións sociais poden ser tanto creadoras como vendedoras de pasteis. Eu sempre estou a probar novas salsas, por unha banda e por outro, a ver que sae de aquí e de alá, tentando sempre gozar do camiño, sen centrarme no resultado. Niso estou...

Desde cando che metes nalgunha lea gorda?Empecei a cantar bertsos aos
16 anos, e aínda sigo. Pasaron vinte anos! No que se refire á música, en casa fomos moi afeccionados á música. Cantabamos sempre no coche. Formamos un grupo musical chamado Uluka, no que fixemos catro anos de praza en praza, levando a escena as nosas propias cancións. De súpeto, antes de que nos cansásemos nós, damos por finalizado o ciclo daquel proxecto, celebramos e pechamos Uluka. Despois da pandemia, a miña irmá volveu quentarme as orellas, para volver empezar a cantar, tamén pescamos un pianista de Orduña, comezamos a improvisar e creamos Pompas.

O grupo de música.
Si. Estamos a gozar moito. Inventamos novas cancións, estamos a experimentar novos discursos e formas, xogando, temos un proxecto liberador e transformador que nos expón un pequeno reto. Non queremos facer moitos concertos, o noso obxectivo é facer e gozar as nosas cancións, e si é posible, gravalas dignamente, non na chatarrería dos nosos móbiles. E fixémolo: gravamos un disco, puxémolo en Youtube, e listo! Non dedicamos nada máis á difusión, porque para nós non era importante.

Como sabes coser todas esas partes de ti?Paréceme
moi importante pór no centro o autocuidado e o coidado mutuo, e saber conectalo e desconectalo. O tempo non existe, o tempo que tomas para facer un, o tempo que che deixas para facer o outro. A vida é simple, nós complicámola. Conxugar, por tanto, espazos, accións e contornas que me estimulan, persoais, sociais e naturais, buscando o equilibrio. Cando vexo que estou a lume de biqueira, póñome o freo: “Gustaríame participar na vosa intención, pero non estou en condicións de meterme en máis leas. Estou desbordado, non podo comprometerme en nada máis”.

É dicir, que aprendiches a dicir que non.
Teño 36 anos e aprendín a recoñecerme, aprendín que non pasa nada se non podo desenvolver nese momento concreto o que quero facer, que mañá tamén amencerá o día, que o mundo seguirá dando voltas e, co mundo, nós tamén. Non hai que complicarse hoxe nunha imposibilidade, sabendo que mañá ese mesmo nó pode ser unha oportunidade, que podemos agarralo, que imos seguir adiante. Non teño ningún medo a iso, e gústame facer chegar esa mensaxe aos demais, aos 35 anos –desgraciadamente– que eu necesitei para aprender, para que os demais non tarden tanto tempo: “Tranquilo, non todo é posible. A vida é tomar decisións, elixir”. Do mesmo xeito que no caso do fotógrafo, para poder capturar un elemento na imaxe, ten que deixar fóra a outros.

Vives en eúscaro na zona castellanohablante.
Nacín vasco e vivo en eúscaro nun campo castellanohablante. É posible. Vivir en eúscaro é unha opción, un dereito, tan estimulante como factible. Non poño condicións. A persoa e a identidade son unha unidade dentro de min, vivir en eúscaro non significa pechar as portas a outras linguas e culturas. Non lles pecho portas. Dareimos de bicos e de orellas. Nacín, crecín e vivo en eúscaro, e a maioría das persoas que me relacionan saben que a miña lingua de comunicación é o eúscaro, que tamén desenvolvo a miña visión de vida desde o eúscaro, facendo esa elección consciente.

Tamén estades a traballar intensamente cos migrantes.
Desde o feminismo, desde a asociación Bor-bor, estamos a traballar cos recentemente chegados. É moi especial o intento de achegarse ao momento de partida neutro. No meu caso, non dominar o castelán tan ben como o eúscaro, axúdame a entender a situación que viven moitos recentemente chegados neste país. Temos códigos lingüísticos diferentes, códigos culturais diferentes, formas de vida, costumes e lecer diferentes ás nosas. Algún día teremos que adiviñar como se desenvolve esa convivencia? Por exemplo, elaboramos o dicionario social Bizi, partindo do feminismo. Foi moi enriquecedor.

Un dicionario social?
Si, preguntamos aos recentemente chegados na comarca, ou en calquera lugar, que frases ou frases necesitaban para vivir, como as frases importantes, e publicamos cada unha delas en oito idiomas: “Ola, eu son así”, ou Necesitas axuda? Pódoche axudar?”, “Onde está a estación de tren?”... Roupa, expresións relacionadas coa saúde, algúns verbos… Eses son os que se nos ocorren. Nos procesos participativos con recentemente chegados producíanse: “Onde está o consulado?”, por exemplo, ou os nomes dos utensilios domésticos. A nós nunca se nos ocorreu a idea de que moitos recentemente chegados necesitan basearse en saber onde se atopa o consulado. Un xulgado, quizá. Pero o consulado?

Seguro que non pensamos.Isto móstranos
o lonxe que estamos uns doutros. Sobre todo, nós estamos lonxe, somos os que temos que traballar, ese exercicio de desempoderamiento. Somos nós os que temos que buscar esa inclusión. Dise facilmente: “Eu estou a favor da diversidade deste país, non son nada racista!”. Devandito isto, facemos algo máis por esta causa? Nada? Seguro que non somos racistas? Seguro que non somos clasicistas?

*          *          *

Uluka
“O exercicio de empoderamiento foi importante. Púxenme a escena con novos rexistros, á guitarra. Aquilo traíame outra tensión, unha incerteza. Non sentía límite de bertsos, pero só collín a guitarra e cantei en público. Foi unha fase moi bonita, pechámola cun concerto especial".

Xornalismo
"Boto de menos o xornalismo, pero intento buscar o que me falta noutro ámbito: desde o feminismo, organizamos faladoiros e fago entrevistas. Por tanto, nese rol teño o poder ou o privilexio de ir á raíz do problema, e a lexitimidade, se o contexto o permite, e se o ambiente é ese. Fáltame xornalismo, pero tamén busco a maneira de practicalo”.

“O ano
pasado comezamos o exercicio de facer un balance social do traballo de Aiaraldeko Faktoria e é evidente que damos unha gran visibilidade ao eúscaro. Non nos damos conta de que estamos a traballar todos os días, pero ese balance social demóstranos que o impacto é moi grande".