O furacán Helene golpeou con moita forza Cuba e o sueste de Estados Unidos, onde morreron 167 persoas na última xornada. Trátase do maior furacán que azoutou a costa norte de Florida, na rexión de Big Bend, e as inundacións, desprendementos de terra, desbordamentos de encoros e cortes de subministración eléctrica estendéronse desde a provincia cubana de Piñeiral do Río até o Estado norteamericano de Virginia. Na rexión das Montañas Negras do oeste de Carolina do Norte rexistráronse inundacións especialmente duras. Segundo a axencia de previsión meteorolóxica AccuWeather, os danos materiais en Estados Unidos superarán os 145.000 millóns de dólares.

O climatólogo Peter Kalmus sorprendeuse de que nos grandes medios de comunicación este desastre non se asociase co cambio climático. Así o expresou nunha entrevista con Democracy Now: "Estiven lendo artigos en The New York Times sobre as inundacións no oeste de Carolina do Norte. Os artigos non mencionaban nin unha soa mención ao cambio climático, a pesar das inundacións. Máis aló diso, atopámonos nun contexto máis amplo de quecemento excesivo e irreversible, orixinado pola industria dos combustibles fósiles. Durante décadas dedicáronse a mentir e a obstaculizar as accións. O planeta está a quentarse demasiado. É irreversible. É unha consecuencia da industria dos combustibles fósiles. E digo exactamente "industria", non "combustibles fósiles", porque esa industria obstaculizou sistematicamente as accións nos últimos case 50 anos, décadas tras década. Isto empeorará a medida que os planetas continúen quentándose. No futuro veremos tormentas máis severas. Mentres seguimos queimando combustibles fósiles e esta industria déixase propagar a desinformación e obstaculizar as accións, o planeta segue quentando. Os océanos máis cálidos alimentan este tipo de tormentas, que crecen máis rapidamente e son moito máis fortes. Como as condicións atmosféricas máis cálidas poden aumentar o volume de auga, sufrimos este tipo de choivas que provocan as inundacións que se están producindo. Eu creo que iso é o peor que podemos imaxinar: que os líderes e lobbyleras do sector dos combustibles fósiles seguirán mentindo de forma irreversible no cumprimento das súas contas bancarias e no futuro do noso planeta e da humanidade".

Quen pagará?

Kalmus lembra que, por non querer deixar de gañar a industria dos combustibles fósiles nestas décadas, teremos que pagar a factura durante séculos. A pesar de que moita xente segue negando os efectos do cambio climático –o tempo extremo do 2837 de ARGIA non é só capaz de espertar conciencias–, as compañías de seguros cada vez téñeno máis claro: os riscos xa non son os mesmos que no século pasado, e as condicións para contratar un seguro ante estes riscos deben ser diferentes. A Federación de Aseguradoras de Francia, por exemplo, publicou en marzo deste ano un informe no que destaca o aumento da frecuencia e a gravidade dos danos relacionados co tempo. Segundo dixo, no Estado francés, estes danos ascenderon a 6.500 millóns de euros en 2023, o terceiro ano máis caro para o sector asegurador. Nos últimos catro anos, o custo das afeccións meteorolóxicas extremas superou os 6.000 millóns de euros anuais, unha porcentaxe sensiblemente superior ao da década anterior e un 18% superior ao das previsións. Os maiores custos producíronse polas tormentas de saraiba, as de seca de 2022 e as de tormentas e inundacións de 2023. Ademais dos danos directos, tamén teñen consecuencias indirectas, como a creación de problemas de infraestrutura e financeiros. Especialmente preocupantes para as vivendas son, por exemplo, as contraccións e hinchamientos dos solos arxilosos derivados da alternancia de secas e épocas chuviosas. Estas tendencias de arxilas poden danar as conducións das casas e producir gretas nos edificios, pondo en perigo a habitabilidade de moitas casas a longo prazo.

Sen sorpresas, a proliferación das condicións meteorolóxicas extremas, e a aceleración desta proliferación, fai que as compañías de seguros suban os seus prezos. Así o anunciaron polo menos os representantes do Estado francés, e non son os únicos que se encarecerán con probabilidade. A curmá das vivendas e dos contratos profesionais subirá do 12% ao 20% en 2025 e a dos incendios do 6% ao 9%. Con estas subidas espérase recadar 1.200 millóns de euros máis, co obxectivo de paliar o déficit que sufriu o sector asegurador desde 2015.

Máis crecemento para pagar todo?

Xa sexa a través dos custos de danos directos ou dos custos dos seguros para facer fronte ao risco de danos, o cambio climático reducirá as posibilidades das actividades económicas. Un economista pode dicir que os novos riscos desenvolverían outros sectores como a reparación de edificios ou a construción de diques de desviación de inundacións, o que nos levaría a un crecemento do PIB. Hurra! Pero no que se refire ao mundo material, que é o que nos alimenta e alberga, non sentiriamos ricos, senón precarización. Que ocorrerá si, por exemplo, un risco excesivo de furacán ou tifón fai que a maioría de edificios e empresas teñan un seguro demasiado caro en Florida, Texas, sur de Xapón ou Taiwan? Ou nalgunhas rexións de Bélxica, Alemaña ou República Checa, si o risco de inundación faise demasiado caro? Ou si os riscos de seca, ondas de calor e inundacións que se mesturan noutros lugares, como California ou o Mediterráneo, vólvense demasiado caros? Moitas actividades converteríanse en inviables economicamente polo risco de anulación de todos os investimentos en calquera momento e polas moi reducidas posibilidades e axudas á reconstrución. Cada vez máis empresas poderían pecharse ou marcharse, acumularíanse danos irreparables en edificios e infraestruturas, e só quedarían nesas rexións os que non poden escapar.

Nun momento no que se están extremando as medidas contra os refuxiados, non entendemos suficientemente que nós ou os nosos fillos poidan ser refuxiados algunha vez como consecuencia dos danos irreparables das catástrofes. E nun momento no que a austeridade se está volvendo pór de moda, non comprendemos suficientemente canto a débeda atmosférica que deixamos ás novas xeracións –o gas efecto invernadoiro acumulado– vailles a afectar á prosperidade do futuro.