"Cantos van facer en eúscaro en 2075?". O artigo que acaba de publicar Kike Amonarriz en prensa ten un título sobrecogedor. Antes que en Euskal Herria, fíxose unha pregunta deste tipo en Cataluña. Joan M. O sociolingüista tolosarra esperto quixo compartir connosco as reflexións que lle suscitou a lectura do libro L’ús parlat do catalán nun tombant decisiu (O uso oral do catalán na curva decisiva) de Serra.

O euskaltzalismo sempre mirou con envexa a Cataluña. Non vimos aquí a metade da forza e o empuxe, nin na cidadanía nin nas institucións, en favor da lingua local. Alí tamén os cans mancáronse, pero en literatura e medios de comunicación, na administración e nas actividades cotiás, os cataláns foron pioneiros, referentes e demostradores de camiños nas últimas décadas.

Con todo, a preocupación pola supervivencia do catalán aumentou nos últimos anos. Os Cirimoles do Procés teñen, por suposto, ese pesimismo de ver. Entre outras cousas, os cataláns nacionalistas defendían o novo Estado coa inminente independencia, porque esperaban que o dialecto quedase definitivamente salvado. O seu soño non se materializou e, ademais, parece que lles chamou a atención a pantasma castellanoparlante que durante tantos anos permaneceu oculto en Cataluña. O español escóitase con orgullo e orgullo nas zonas nas que antes se utilizaba baixo a boca.

Eu nese contexto situaría o libro de Serra sobre o que falou Amonarriz. Segundo el, por primeira vez na historia, o catalán volveuse minoritario no seu territorio. Tamén coñecemos aos axentes do desgaste: a falta de persecución ou empuxe dos estados e dos diferentes órganos de goberno, o abandono dos falantes, os cambios sociodemográficos (descenso da natalidade e envellecemento dos falantes), o gran número de inmigrantes e a actitude de moitos mozos en favor do castelán.

Tendo en conta todo isto, Serra presentou no seu libro unha mirada de progreso. Mire, na dinámica de hoxe, o número de falantes de catalán real non superaría o 25% en 2075, é dicir, a metade dos actuais. Unicamente “si tómanse as medidas oportunas” lograríase manter o número de falantes reais actuais (40-45%). Con todo, a situación podería empeorar, converténdose nun grupo marxinal que queda nun 10-15%.

Dá un pouco de medo. A porcentaxe que Serra utiliza como ponte de Amonarriz para designar ao “grupo marxinal” non está lonxe do número actual de falantes reais do eúscaro.

Tan mal estamos? Non o sei. Segundo o Instituto Nacional de Estatística (INE), o eúscaro é a única lingua cooficial do Estado que está a gañar falantes, tanto nas tres provincias como en Navarra. A investigación é do ano pasado, pero, a saber por que, foise de improviso. Quizá os nosos cans non andan tan descalzos.