Até hai pouco, o uso da lingua de signos estaba prohibido. A sociedade non o consideraba como lingua e utilizábase unicamente en espazos privados “seguros” como as asociacións de persoas xordas. Bedialauneta explicou que foi cambiando cos anos: “Grazas ás reivindicacións e a loita das persoas xordas, comezamos a integrar a lingua de signos na sociedade vasca, e cada vez hai máis xente que utiliza a lingua”. Con todo, advirte que hai que ser prudentes no seu uso e coidar o idioma e a calidade: “Si facemos un uso inadecuado da linguaxe de signos, as persoas xordas sufriremos as indemnizacións”. Subliña que é importante respectar a lingua e non deixar a transmisión en mans de calquera: "Aínda que sexa con boa vontade, sen querer as cousas pódense facer mal. É importante preguntar ao odio ante calquera dúbida”.

Os intérpretes da lingua de signos xurdiron das reivindicacións do movemento asociativo dos xordos. O seu traballo consiste en servir de ponte para a comunicación entre os que coñecen e non coñecen a lingua de signos: “Os intérpretes non están para ter protagonismo ou para ser representantes de persoas xordas, non falan por ninguén, interprétano dun idioma a outro”.

Debido á escasa formación, hai tempo que denuncian a falta de intérpretes. Noutras linguas, como o eúscaro, o francés e o castelán, existen graos de tradución e interpretación na Universidade do País Vasco. No caso da linguaxe de signos, non: “Por que as linguas orais son graos universitarios e lingua de signos un ciclo de grao superior?”. Desde a Federación levan anos demandando un grao universitario: “As administracións públicas crían que coas promocións que saían dos ciclos de grao superior era suficiente e, a pesar das nosas peticións, non era necesario crear máis intérpretes”.

En 2016, o ciclo de grao superior foi substituído polo de grao en Álava, Bizkaia e Gipuzkoa, pero non levou a cabo. En 2018 activouse a alarma e denunciouse a falta de profesionais: “Falamos coa administración, pero non nos escoitan”. A necesidade aumentou e o Goberno Vasco comezou a darse conta da gravidade en 2020: “Non se podían garantir moitos servizos porque non había intérpretes, por exemplo, na educación había alumnos sen intérprete”. De face ao curso 2024-2025, a UPV/EHU vai ofrecer un título propio en outubro. Será unha formación dun ano. Segundo o presidente da Federación, aínda que non é un grao, é un paso máis no camiño de ofrecer unha formación completa.

Profesorado xordo no centro

A pesar da súa satisfacción, móstrase crítico co profesorado e destaca a necesidade de contar con profesorado xordo. No caso da Universidade Rei Juan Carlos de Madrid, teñen un grao de catro anos, pero non hai profesores xordos: “As promocións de intérpretes que saen de aí, non digo que sexan todas, pero como en xeral non teñen relación coa comunidade xorda, non teñen actitude positiva cara ás persoas xordas e teñen faltas de respecto”. Subliña que non queren reproducir este modelo na UPV: “Os intérpretes creáronse grazas ás persoas de odio. Queremos que haxa profesores xordos para que os alumnos se relacionen coa comunidade xorda”.

Ademais da formación axeitada dos intérpretes, engadiu que o ideal sería que a sociedade en xeral coñecese a linguaxe de signos. Si non se sabe, o mellor é comunicarse a través de textos breves e sinxelos, di: “Moita xente dinos que lean os beizos, pero iso é moi difícil. Non todo o mundo é capaz de ler os seus beizos, non todos pronuncian igual, é dicir, amodo. Ademais, non se poderá circular así máis de cinco minutos. Non se pode garantir unha comunicación segura”.

Por iso, aplaudiu que nalgúns institutos a lingua de signos sexa unha materia optativa. No entanto, considerou necesario garantir a calidade da lingua: “Pode ensinar calquera que saiba linguaxe de signos? Non, é moi perigoso pensar que calquera pode ensinar a linguaxe de signos. Ten que facelo alguén cunha formación especial”.

UNHA PARTE DO CORPO

-Ollos e mans. Escoitar é imprescindible para protexerse, traballar da man e facer a rede. No caso de Gorrón facémolo a través dos ollos. Ademais, as mans son indispensables para a comunicación".