Noutro tempo andaches en balonmán, pero a medida que perdía a vista agarraches á goalball.
Ao principio, os problemas de visión sentinos sobre todo no frontenis. Perdín a pelota e deime conta de que algo me ocorría. Tería ao redor de 16 anos. No balonmán, aínda, non notaba ningunha dificultade especial. O meu problema é que o campo visual redúceseme, e no frontenis iso afectábame moito. No balonmán, en cambio, xoguei até a pandemia. Comecei a notar as dificultades á hora de coller os pases, e como sempre me gustou o deporte, púxenme a buscar alternativas. Vin que en Navarra había varias opcións no deporte adaptado, pero a maioría eran individuais. Eu viña dun deporte colectivo, e en Pamplona, a única opción para as persoas con discapacidade visual era a goalball.

Como sentiches nesa transición? Custoulle recoñecer que tiña problemas de visión?
Ao principio non foi fácil. A situación sorprendeume en plena adolescencia. Naquela época a maioría da cuadrilla empezaron a obter o permiso de conducir, pero a min prohibíronmo. Sentíame arrinconado. Ao principio só ven os aspectos negativos, e eu fixeime nas cousas que non podía facer. Pero co paso do tempo dámosnos/dámonos conta de que podemos seguir facendo moitas cousas. Neste proceso é de gran axuda coñecer outros casos. Dásche conta de que o mundo non acaba. E o deporte tamén che empodera moito.

Que che dá exactamente o deporte?
É unha forma de autorrealización, polo que axúdache a levar mellor o proceso. Tamén dáche moitas leccións para a vida cotiá. Con Goalball traballo habilidades moi útiles. Ao facer os lanzamentos, por exemplo, hai que tomar referencias: porta, liñas, ou o que sexa. Pola noite case non vexo nada, así que cando saio cos meus amigos o fin de semana, utilizo as técnicas que aprendín na goalball.

O seu principal característica é que se trata dun deporte creado especialmente para invidentes ou persoas con baixa visión.
Así é. O resto dos deportes son deportes adaptados, pero a Goalball creouse para os soldados que quedaron cegos durante a Segunda Guerra Mundial. É dicir, adáptase directamente ás nosas características. É un deporte específico. Ás veces dise que é fútbol para cegos, pero non ten nada que ver. Non hai que relacionarse con outros deportes. Hai que facer xusto o contrario: enxalzar a nosa singularidade. Con isto non quero dicir que me opoña á adaptación dos deportes normativos. Unha cousa non quita a outra. Tamén hai un debate ao redor da goalball: si hai que abrir a porta aos que non teñen problemas de visión. Todos xogamos coa máscara de ollo, polo que as condicións son as mesmas. Eu creo que sería bo para este deporte. Máis xente coñeceríao.

Pero se os que non teñen problemas de visión adáptanse mellor, os cegos quedarían sen sitio.
Neste sentido xorde o debate. O risco está aí, pero pode suceder o contrario, é dicir, que os cegos sexan mellores que as persoas que o ven perfectamente. Non existe ese debate con outros deportes. Por exemplo, o atletismo adaptado sempre será específico para os cegos. Pero a goalballa é especial. E non abrir para todos lle prexudica no que á visibilidade refírese. Neste momento, moi pouca xente coñéceo. Iso cambiaría si non puxésemos límites. E tamén podemos demostrar que a pesar de ter problemas de visión podemos facer deporte a moi bo nivel. Polo demais, os nosos deportes son vistos pola xente de forma máis ou menos compasiva: “Mirade, aí están algúns cegos facendo un pouco de deporte”. Hai que darlle a volta.

É dicir, queredes pór a goalballa á altura dos deportes normativos.
Iso é. Queremos que Goalball sexa un deporte máis para a xente, e non un deporte de cegos. Nos artigos dos medios da nosa contorna, este deporte foi relegado a un segundo plano polos xornalistas. Aos poucos estamos a conseguir cambiar e polo menos métennos no apartado de deportes. Antes, con todo, incluíannos en temas sociais. No noso caso, a mellor maneira de impulsar a inclusión é subliñar a competición deportiva, e non só falar da nosa situación. Pola contra, o deporte queda moi oculto. E deportista tamén. Resumimos a nosa filosofía nunha soa frase: somos deportistas cegos e non cegos facendo deporte. Hai moita diferenza. A nosa loita está aí: queremos que se fale fundamentalmente do deporte e que os demais queden en segundo plano.

Pois poñamos o foco no deporte. En que consiste o Goalball e que destreza necesítase para ser un bo xogador?
O obxectivo é que o balón entre na portaría rival. En primeiro lugar, necesita un alto nivel de atención. É un deporte moi rápido: só tes dez segundos desde que colles o balón ata que termines a xogada. E en defensa, a marxe de reacción é moi pequeno. O balón ten unha campanilla no seu interior para que soe e non pode tirala polo aire. No lanzamento pódese dar o primeiro bote como máximo a seis metros e o segundo a doce metros. Así as cousas, a distancia entre o lanzador e a defensa roldaba os dez metros. O balón é bastante pesado, ten 250 gramos e cando un bo xogador lanza pode alcanzar unha velocidade de 60 quilómetros por hora. Por tanto, só tes un par de segundos para reaccionar. Ademais, o tres xogadores do equipo deben ter unha coordinación moi boa, e a técnica, a mobilidade e a orientación tamén teñen unha gran importancia.

O campo mide dezaoito metros de longo e nove de ancho. Con só tres xogadores é moi difícil suplir todos os ocos.
Si, e nese sentido, os adestradores son moi importantes. Eles dinnos onde están os ocos na defensa dos rivais. Cando o balón está en xogo non, pero cando sae do campo poden falar connosco. E tamén hai lagoas, como no balonmán. Os rivais móvense dunha determinada maneira en defensa e van defender un campo mellor que outro. É dicir, sempre hai un oco e o adestrador dinos onde está. Pero logo correspóndeche a ti mandar o balón.

Desde o punto de vista dimensional, non necesitan un gran espazo. Con todo, utilizades portas especiais e raias con alturas. E é preciso un completo silencio para poder xogar. É dicir, non se pode xogar en calquera polideportivo. Podemos
adaptar o espazo de forma bastante sinxela ás nosas necesidades, por exemplo, colocamos as cintas antes de cada adestramento. A condición máis difícil é o silencio. No polideportivo danche media pista e na outra metade xogan ao balonmán ou ao baloncesto. Con ese ruído non podemos xogar nós; se non ouvimos o balón, é imposible. Hoxe en día só podemos xogar nos ximnasios dos centros educativos, polo menos en Pamplona. No camiño tivemos algúns problemas. Por exemplo, en marzo quedámonos sen sitio para adestrar, xa que no espazo que utilizabamos puxeran un escenario. Agora xogamos nunha escola de Mendillorri. A pesar de estar ben aquí, sentimos que sempre estamos a lume de biqueira: a normativa establece que as asociacións de nais e pais teñen prioridade, polo que se programasen algunha actividade no noso horario, deberiamos ir a outro sitio.

En Vitoria-Gasteiz existe un polideportivo específico para quen queiran practicar deporte adaptado. No Club Deportivo Cegos de Navarra reivindicades que en Pamplona tamén debería haber unha infraestrutura deste tipo. Adóitase
dicir que Pamplona é unha cidade inclusiva, pero no caso do deporte ten ese baleiro. Nunha cidade próxima temos unha boa alternativa, por que nós non podemos ter un espazo específico para o deporte adaptado? A Federación de Atletismo tamén leva moitos anos pedindo unha pista. O que pedimos é que haxa polo menos un polideportivo onde teñamos prioridade. E si está adaptado ás nosas necesidades, mellor aínda. En Vitoria-Gasteiz teñen todas as facilidades para adestrar, e organizan campionatos deportivos. Para nós, con todo, é moi difícil; o ano pasado fixemos unha xornada de goalball en Pamplona, e foi moi esgotador. Este ano, con todo, non xogamos nunca en casa. Así é moi difícil dar a coñecer este deporte á xente.

Vostedes xogaron este ano na liga de primeira división. Con que frecuencia e onde xogastes os partidos? É unha liga de
dúas voltas, e todos os partidos disputáronse en tres fins de semana. É moi esgotador. Viaxamos principalmente en Barcelona e Madrid, e viaxamos habitualmente o sábado pola mañá. Xogamos tres ou catro partidos pola tarde e outros tantos pola mañá. Terminada a última medición, tomamos inmediatamente o tren de volta; terminamos nun fracaso.Xogamos por primeira vez na primeira división, e non puidemos evitar o descenso. A ver si volvemos pronto. Actualmente temos dous equipos masculinos. No seu día tivemos tamén a das mulleres, pero desapareceu. Tamén queremos atopar a estranxeiros para o grupo goalball e, en xeral, para a nosa asociación, porque cremos que podemos axudarlles moito.

Tedes unha ampla oferta deportiva. Ao fío do que falamos antes, a que atribuís maior importancia, á inclusión ou á competitividade?
Tentamos traballar ambos os campos. O deporte, por suposto, ten un aspecto social. Normalmente, as persoas con discapacidade senten moi soas e o deporte permítelles sentirse parte dun equipo. Para iso contamos cun grupo de montañeiros e de danzas, e ao longo do ano realizamos outras actividades puntuais. Pero tamén traballamos a parte competitiva e algúns dos nosos deportistas están á última. Aos Xogos Paralímpicos acudirán catro navarros, dos cales dous pertencen ao noso club: Izaskun Ouses en atletismo e Ivan Salguero en natación. Comezando coas comparacións, Osasuna non ten deportistas olímpicos. Nós temos dous, e estamos moi orgullosos deles, porque sabemos o esforzo que fixeron para chegar onde están. Son profesionais en dedicación, como os xogadores de Osasuna.

Con todo, hai unha gran diferenza no soldo que reciben uns e outros, e na atención que reciben dos medios de comunicación. Nese sentido, senten invisibles os deportistas cegos?
Si, e serve de exemplo a distinción que fixo a televisión pública española entre os Xogos Olímpicos e Paralímpicos. É denunciable e vergoñosa. Comprou por 55 millóns de euros o dereito a dar os Xogos Olímpicos, pero pasou dos Xogos Paralímpicos, a pesar de que o canon é moito máis barato. O pago foi realizado por un coñecido xornalista deportivo español a través da súa canle de Twitch. Pense no dano que supón para o deporte paralímpico o feito de que só se ofreza nunha canle Twitch o acto central de imaxe [despois da entrevista RTVE comprou os dereitos dos paralímpicos].O

ano pasado fuches o máximo goleador da segunda división, e chamouche a selección española. Verémosche algunha vez nos Xogos Paralímpicos?
Teño ese soño. O traballar coa selección do Estado español deume a oportunidade de mellorar, porque o que máis se aprende é cos mellores. Aínda levo pouco tempo no cubo e creo que teño moito tempo que crecer. O feito de destacar axiña que non significa que sexa fácil: a maioría dos xogadores que coñezo practican este deporte desde nenos, pero uns poucos chegaron todo o máis alto. Eu xa empecei a xogar coa selección, así que non estou tan lonxe dos Xogos Paralímpicos. Con todo, nos últimos anos a selección española non se clasificou; só xogan oito seleccións. Os referentes son Brasil e China. Ben, a ver si dentro de catro anos podo xogar contra eles e cumprir así o meu soño olímpico!