O meu amigo M. vive nunha paraxe incomparable. Nun pobo de Navarra, preto da Comarca de Pamplona, cheo de xentes diversas e vivas. Non vive no mesmo pobo, senón nunha especie de outeiro que se pode asemellar á atalaia e desde a que, por suposto, non só pode ver o pobo, senón tamén as vistas das montañas, algunhas de Gipuzkoa.

Como outrora era a casa do cura, empezou a chamala Casa Cural, mesmo ata que o fillo do pobo, Patxi, fixo a man (e con moito agarimo) unha talla de madeira que leva esta denominación, e que nos dá a benvida aos amigos que temos a honra de vivir ou de ser convidados alí, desde entón.

Como é moi grande, M. comparte con outras persoas algúns espazos domésticos, creando así unha pequena comunidade de Apezetxea, aos poucos, sen darse conta. Por suposto, a condición de residente é que sexa euskaldun, e non sabedes que análise sociolóxica e político poderíase facer sobre o balbordo que supón que M. faga esa petición na procura dun novo compañeiro de convivencia. Se non ter mascotas fose o esixido, ou ter un traballo fixo, ou non ser fumador, ou ser muller, ou eu non se que perfil concreto si fose o buscado, non habería problema, pero o vasco... ai, amigo.

Os perfís lingüísticos non só perturban aos xuíces. A besta nacionalista da españolidad deses cidadáns do mundo que viven no noso país dunha maneira un tanto camuflada tamén se esperta rapidamente nestas circunstancias. Parécelles discriminatoria, preguntan ou esixen razóns, non entenden, e algúns empezan a darlle discursos, sobre todo cando ven que M. non dá xustificacións. Así é, e punto.

Os máis insolentes atrévense a dicir que esa actitude a favor da lingua que debería ser natural noutra situación, considérana ríxida, e empezan a falar do valor da pluralidade e da apertura, do valor de aprender a convivir, coma se a presenza da española na autenticidade da convivencia fose implícita coma se a convivencia en eúscaro fose imposible.

O pasado mes, os membros da Sociedade de Ciencias Aranzadi realizaron nesta casa a presentación do altar que se atopou no monte Arriaundi, dedicado á dibinalidad bascópica Larra(hei). Xunto aos veciños orgullosos que foron os protagonistas do achado, no que se realizaron as escavacións en auzolan, tamén estiveron presentes representantes políticos, do pobo, do val e, como non, desta institución considerada como o goberno de Navarra.

Pois ben, a señora representante dese falso goberno non estivo no nome dun goberno que pretenda liberarse do desgraciado destino das invasións e ocupacións, facendo un discurso de orgullo vasco, que estaría á altura da importancia dese descubrimento, senón da boca dun vasco cheo de complexos, cuxa dependencia está incrustada até as entrañas. Por outra banda, como corresponde á representación dunha institución colonial, como aos indíxenas submisos e submisos que o poder estranxeiro ha recuperado para si mesmo.

Que credes que fixo fincapé no que o achado do altar pode mostrar? Que é un testemuño da eterna diversidade desta terra. E para facer un clamor de que credes que aproveitou o momento histórico? A necesidade de alimentar esa convivencia de face ao futuro. No saqueo, refugallos.

Hai dúas maneiras diferentes de entender a convivencia.