Reunímonos con Victor Paco para falar do proxecto E-CHO, aínda demasiado descoñecido. É un recoñecido ecoloxista do País Vasco Norte, que leva anos liderando a asociación CADE polo medio ambiente. A finais do ano pasado abriuse un novo marco de loita a el e a outros ecoloxistas da zona: Macroproyecto E-CHO para a produción de hidróxeno e biocombustibles na localidade de Lacq, en Biarno, próxima a Zuberoa. Elyse Energy é unha empresa francesa especializada na produción de combustibles baixos en carbono.

A electrólise é un paso fundamental na obtención de hidróxeno: é un proceso de distribución dos compoñentes dunha sustancia a través da electricidade, por exemplo no caso da auga, que separa o hidróxeno e o osíxeno. O espazo para a electrólise que teñen previsto construír nel tería unha grandiosidad de 30 hectáreas, sendo o maior do mundo actual en China e o dobre. Desde alí prodúcense 72.000 toneladas de hidróxeno ao ano. "Desproporcionado" segundo Pachau.O
debate sobre as enerxías clasificadas baixo a etiqueta "enerxía verde" comeza coa observación da necesidade enerxética utilizada no proceso de xeración de hidróxeno. De feito, grazas á biomasa obtida pola talla de millóns de árbores pirenaicas ou á obtención de electricidade a partir da nuclear. O tema vólvesenos aínda "absurdo" co coñecemento de que, en definitiva, o avión e o barco utilizarán o resultado para facer funcionar con "combustible verde". De feito, este hidróxeno será aproveitado polas plantas de Biotjet e eM-Lacq, que se instalarán na localidade de Lacq, para producir keroseno para avións e metanol para barcos. Si fixámonos nos datos de Elyse Energy, observamos que a enerxía utilizada entre o tres focos sería 1,8 veces maior que a enerxía xerada, e isto sen contar os transportes. "Inútil e absurdo", segundo Pachau.

O que se esconde tras o macroproyecto E-CHO maniféstase en sesións públicas, CADE e outras 59 estruturas contrarias. En abril estiveron en Baixa Navarra, Aiherra e Donapaleu, e o 7 de xuño viaxaron a Zuberoa, Maule. En primeiro lugar, céntrase na enorme cantidade de biomasa necesaria para producir enerxía: Cortarían 14.000 hectáreas de bosque no cinco primeiros anos e despois desaparecerían 1.170 hectáreas cada ano. A poboación de Lacq está dominada por uns 200 quilómetros de árbores, é dicir, polos bosques de Iparralde. As 20.000 hectáreas de Irati desaparecerían durante quince anos.

Á hora de mirar outros proxectos similares no Estado francés, Pachau ten claro o futuro: "Terminarán de importar árbores da Amazonía brasileira ou dos bosques primarios canadenses, con todo o seu detalle". Os ecoloxistas están preocupados polos cortes masivos que leva a xestión industrial dos bosques. Hoxe en día este tipo de corte non está prohibido polo goberno e, en esencia, Elyse Energy recoñece que é "incapaz" de retiralo.

Pachau defende o "descoñecemento": non sabemos que variedade de árbores van utilizar, si van ir a selvas privadas ou públicas... En xeral, son poucos os datos e investigacións que aparecen nos documentos oficiais da empresa: "A enquisa pública está prevista para o mes de decembro, e deberán pór a disposición dos bizkainos unha quincena de estudos deficientes, entre eles o da bilana de carbono ou o de impacto socioeconómico".

O movemento contrario di que os promotores teñen unha visión "reducida e equivocada" da selva. De feito, téñeno como un ben natural que se renova constantemente, pero din que ese carácter é do pasado: "Nas dúas últimas décadas produciuse un forte crecemento da selva, sobre todo nos bosques públicos, pero nos últimos anos a tendencia cambia, xa que as árbores son máis vulnerables polo cambio climático ou por tallas masivas. Calcularon segundo os números de hai vinte anos, pero iso non vale", di Pachau. O cambio climático ha provocado que a mortalidade das árbores autóctonas haxa aumentado un 80% nos últimos dez anos, segundo a estrutura do Inventario Forestal Francés. "Cando cada vez hai máis incendios que destrúen os pulmóns verdes do planeta e o clima está a quentarse cada vez máis, como podemos pretender destruír os últimos pozos de carbono para producir o queroseno dos avións? ", pódese ler de momento na peticion subscrita por 12.400 cidadáns.

Os importantes pozos de carbono fan que os bosques sexan máis necesarios que nunca, e debería ser de protección e conservación. Pero non: as autoridades van no sentido da deforestación e así, segundo datos do Consello Superior do Clima, as selvas do Estado francés absorben dúas veces menos carbono que hai dez anos. Pola contra, tamén liberan parte do CO2 enterrado pola actividade humana, tanto pola deforestación como pola manipulación destas terras. A revista Nature Climate Change afirma que as selvas mundiais absorben 16.000 millóns de toneladas de CO2 ao ano, pero liberando outros 8.100 millóns de toneladas. Pachau afirma que todo isto deberá ser tido en conta á hora de elaborar o bilán de carbono do macroproyecto E-CHO.

Ademais da biomasa forestal, tamén pretenden obter enerxía dos cultivos e da recuperación dos residuos verdes. Pachau teno claro: "Van recuperar os lixos verdes unha a unha? Valos vellos alí e paletas rotas aquí? Non, isto tería un custo importante e queren reducilo. A biomasa forestal primará o custo de produción máis interesante". Ademais, advirte da existencia dunha industria local que avala esta recuperación. No que respecta á selvicultura, o mesmo que hai tempo que existe unha economía local, un macroproyecto destas características desequilibraríao todo.Ademais, Pachau tamén inclúe un espazo para explicar os danos colaterais da orientación do
cultivo cara á produción de biomasa: por unha banda, os ecoloxistas oponse ao gasto da alimentación como fonte de enerxía e, por outro, cre que pode ser un estímulo para o desenvolvemento dunha agricultura máis industrial e intensiva: a cambio dun diñeiro, a agroindustria pode deducir unha vía interesante para liberar grandes cantidades de fertilizantes. En lugar de asociar a alimentación que nos esixe a emerxencia climática aos valentes parios da soberanía e a agroecología, a E-CHO suporía romper o problema.

Os líderes do grupo Elyse Energy mencionan o reto climático de saír dos combustibles fósiles. "Si, pero non custe o que custe", responden os ecoloxistas. Na base, Paco di que hai actitude para non cambiar as cousas: "Queremos vivir como antes, pero non somos máis na mesma situación que no pasado, as cousas cambiaron e temos que proxectarnos no futuro. É hora de adquirir a condición de deficiencia". Esta é a cuestión que expoñen este tipo de megaproyectos: teremos que pasar pola desaceleración se se quere conseguir unha verdadeira transición ecolóxica.

Para levar a cabo este macroproyecto necesitaranse cantidades de auga alimentadas de 7,7 millóns de metros cúbicos de auga ao ano. Manifesta a súa preocupación pola necesidade de que a propia Axencia de Augas Aturri Garona sume os 14,3 millóns de metros cúbicos que utiliza cada ano a zona industrial Lacq. Non é habitual que esta estrutura faga pública a súa opinión, pero neste período non puido permanecer calada. O aumento da captación do 65,47% produciría alteracións e danos no ecosistema das regatas do lugar. Tampouco as dúbidas sobre a auga que volverán a verter desde as fábricas son típicas: serán contaminadas? A temperatura da auga será a axeitada para o ecosistema do lugar?

O E-CHO oponse ás decisións políticas de adaptación do clima á emerxencia, sabendo que as institucións locais buscan a redución do consumo de auga para combater os estreñimientos. En canto á conca do Aturri, o consumo anual de auga fixouse en 37 millóns de metros cúbicos para o ano 2030. Un paso imprescindible, sabendo que para o ano 2050 prevese un déficit de auga de 1.200 millóns de metros cúbicos.

Fuxida do diñeiro público verde

É claramente un macroproyecto que segue a lóxica do Goberno francés. O desenvolvemento da explotación da biomasa forestal enmárcase dentro da Estratexia Nacional de Baixo Carbono acordada co obxectivo de ttipar as emisións de gases de efecto invernadoiro, cun incremento do 70% para 2050. Con todo, o propio Ministerio de Medio Ambiente recoñece que a estratexia non é viable, xa que non existen suficientes árbores para conseguir a descarbonización por este camiño. O desenvolvemento da industria do hidróxeno é tamén un dos obxectivos estratéxicos de París. O presidente Emmanuel Macron estableceu en 2021 o obxectivo de converterse en "líderes" en hidróxeno verde, destinando 7.000 millóns de euros a este plan estratéxico. Tamén busca o "desenvolvemento da aviación ultrarrápida". Entre 2024 e 2030, o Goberno francés destinará cada ano 300 millóns de euros a este "sector verde".

Pachau non cre na boa fe dos representantes de Elyse Energy: "Son financeiros, queren diñeiro fácil e ven que aí hai posibilidade de facer rosas. Están a fuxir as subvencións destinadas a enerxías sen carbono". As fábricas eM-Lacq, Hylacq e Biojet, dentro do proxecto E-CHO, están proxectadas para o ano 2027. En Bizkitarte, a Asociación CADE está a dar a coñecer o que se adheriu ás sesións públicas, ás reservas e ao silencio: "En decembro vaise a iniciar a enquisa pública do proxecto. Mentres tanto, estaremos a informar á cidadanía, de tal maneira que nos conectemos ás mobilizacións cando sexa necesario".