argia.eus
INPRIMATU
O mellor concerto de películas da historia do cine
  • O cineasta estadounidense Jonathan Demme (1944-2017), que dirixiu o thriller The Silence of the Lambs (1991), estreou o mellor concerto da historia do cine: Stop Making Sense, do grupo Talking Heads, formado en Nova York a mediados da década de 1970.
Julen Azpitarte @poppilulak 2024ko martxoaren 25a

Este ano cúmprense 40 anos da estrea da película. Demme revolucionou a edición, planificación e posta en escena de concertos fílmicos a través deste traballo, e envorcou o xénero dos filmados en directo que gravara até entón. Pois, despois de 40 anos, 4 poden verse na versión reformada da Gran Definición Ultra a partir de marzo, da man da produtora A24. Por todo iso, a película considérase mítica no seu xénero, só hai que fixarse na puntuación que outorgaron as páxinas web IMDb e Metacritic, 8,7/10 e 94/100 respectivamente.

Paralelamente, a indumentaria xigante utilizada polo músico David Byrne na melodía Girlfriend Is Better, que mostra as influencias notables do teatro Noh xaponés, converteuse nunha icona da película e do grupo. Este recurso utilizouse para reducir ao máximo a cabeza do cantante na película, que se converteu para sempre nun signo de identidade do grupo. En 2014, nunha entrevista á revista Time, Byrne lembrou como se lle ocorreu a idea: "Estaba en Xapón e estaba a investigar o teatro tradicional xaponés: Kabuki, Noh, Bunraku... e ao mesmo tempo estaba a pensar que pór para a nosa próxima xira. Entón un amigo deseñador de moda, Jurgen Lehl, díxome no seu ton irónico típico: 'Bo, David, todo é máis grande no escenario'. Falaba de xestos e de todo iso, pero eu aplicé a idea a un traxe de negocio".

Outro dos nomes máis importantes do cine que tomou parte na rodaxe foi o director fotográfico Jordan Cronenweth (1935-1996), que participou, entre outros, na clásica película de ciencia ficción Blade Runner (1982).

Byrne, revisada “É
case coma se estivese a mirar a un personaxe. Estou bastante lonxe. Gardo os elementos desa persoa, pero non todo. 'Oh, que relación hai entre ese ser que estou a mirar e eu´ é como pensar”, dixo Byrne nunha entrevista concedida o pasado mes de decembro ao medio New York Times , con motivo da reestrea da película, sen mostrar ningún tipo de nostalxia.

Con todo, a Byrne chámalle a atención que os que teñen entre 20 e 30 anos ou menos, ao ver a película atópanlle certo significado. "Cando recentemente estabamos a atender á prensa co equipo (a película), Jerry Harrison (o equipo) dixo que moitas das cousas que fixemos eran eran moi analóxicas". E puxo un exemplo: "Iluminación: a maioría non é nada que non se podía facer en 1930. Tecnicamente non hai nada que fale da década de 1980. Non está arraigada nunha época musical determinada”.

Sete cámaras, catro actuacións en 1983, Jonathan
Demme rodaba a súa primeira gran película, Swing Shift (1984). A pesar do seu gran orzamento, a estrela da época, Goldie Hawn, participou na película. Pero Demme estaba furioso porque o proxecto non satisfacía as súas intencións artísticas. Desta maneira odiaba profundamente aquel traballo e quería facer outro, quizais máis pequeno, pero moito máis divertido.

O cineasta estadounidense estaba namorado de Talking Heads e a súa música, desde que no principio do ano viu o directo da banda. Por iso, encantada pola presenza e a música de Byrne, ocorréuselle que quizais podía ser unha boa idea facer unha película dun dos seus concertos: a súa intención era rodar unha retrospectiva do grupo activo desde 1975. Quería facer algo á altura dos clásicos Rust Never Sleeps de Martin Scorsese, de The Last Wpoa ou Neil Young, sempre desde unha perspectiva correcta e correcta.

Así, David Byrne (cantante e guitarra), Tina Weymouth (baixo), Chris Frantz (batería) e Jerry Harrison (teclado) ofreceron catro concertos no Nadal de 1983, no Teatro Pantages do Hollywood Boulevard de Los Ángeles, e Demcam rodou o catro coa axuda de sete. Así, nas cancións da película o director utilizou as pistas de audio e vídeo de todos os concertos, pero a montaxe é tan fino que os saltos son case imperceptibles. En canto ás pistas de son, a película foi pioneira ou innovadora no ámbito da dixitalización, xa que foi unha das primeiras películas con son dixital.

No primeiro concerto, o director colocou as cámaras na parte esquerda do escenario; no segundo, á dereita; e nas outras dúas actuacións, con diferentes disparos de cámara. Demme quixo gravar un quinto concerto sen audiencia coa sala buxán, pero os músicos rexeitáronlle porque a “enerxía” do grupo podía ser diferente nun falso directo.

O cineasta optou polos planos longos para afastarse dunha montaxe acelerada cheo de planos curtos dominantes nos videoclips de tempada. Quería mergullar ao espectador na experiencia real que supón ver un concerto en directo, e para iso priorizou un plano fixo que suxería a mirada do espectador: planos longos, promovidos no tempo. Mesmo evitou as imaxes do público porque prexudicaban a montaxe, xa que Demm comparou a exhibición dos asistentes ao concerto coas risas gravadas das comedias televisivas. Por iso, centrou o seu xénero no escenario. Estas decisións técnicas e estéticas axudaron a destacar a teatralidad de David Byrne, os seus xestos e coreografías.

Outra das características principais, máis que en directo, é a presentación das cancións: con cada canción represéntase a un compañeiro ou instrumentista. Así, a actuación comeza con David Byrner, tocando e cantando o seu particular Psycho Killer, acompañado de guitarra acústica e radiocasete, e a medida que avanza o espectáculo o escenario énchese de músicos até chegar ao espectáculo musical absoluto en directo, converténdose nunha explosión musical. Así, o grupo e a forma de presentar as cancións e a valente montaxe de Demme uníronse perfectamente. Simbiose perfecta.

A película estreouse o 24 de abril de 1984, no Festival Internacional de Cine de San Francisco, co público levantado das butacas e cunha intensa esmorga. E os críticos quedaron fascinados. O crítico de cine español O País, Anxo Fernández Santos, escribiu en 1987: “A bobada do videoclip actual e a falta de conmovedores encontros entre o rito do rock e as rutas perforadas polo cine musical (...) atoparon un camiño nesta modesta película. Tras o que se esperaba, este camiño lévanos á sorpresa; tras a sinxeleza, á complexidade; tras o documento, á ficción; tras un peche claustrofóbico, á relaxación da liberdade".

A música de Talking Heads menciónase pouco no artigo, a cambio recoméndase pór como punto de partida o álbum Remain In Lixeiros.