Empecei fai un par de anos a investigación persoal sobre o tema da soidade, cando, a pesar de estar rodeado de xente, tomoume as vísceras polos sentimentos de soidade. A situación foi difícil de manexar: emocións incómodas como o medo, o non sentirse querido ou a dúbida permanente. Só cando esta sensación se reduciu puiden iniciar unha investigación sobre o tema. Desde entón seguín lendo materiais que tratan a soidade como tema, e os dous artigos que escribín en ARGIA sobre a soidade serían agora diferentes.

Un dos libros que cambiou esta mirada é o seguinte: The empty room de Emily Whit. A memoir (Habitación buxán. Unha memoria). Creo que é un libro básico, un material que se atopa entre a autobiografía e o ensaio. O autor que sente a soidade pon palabras e reflexións ao que lle ocorre, partindo da súa propia experiencia e reunidos coas conclusións extraídas das lecturas. Intercala o relato persoal cos testemuños doutras persoas e coa lectura sociolóxica, á vez que atopamos datos e teorías sobre o tema, avances das investigacións e conclusións. O libro é o resultado deste cóctel.

De lege Hemel (Ceo puro. Unha filosofía da soidade), o libro de Marjan Bouwmeester é moi distinto, é compacto e utiliza outro tipo de referencia. Non se le dunha maneira tan rápida, pero deume algunha pista para curar esa investigación que iniciei. Ao comezo do libro fai un interesante apuntamento: alude á distinción que fai o inglés para denominar soidade, solitude e loneliness. Na páxina 20 di: “En palabras do filósofo Paul Tillich expresa a gloria de que só hai palabras solitude, mentres que loneliness expresa a dor de estar só”.

Loria de estar só
Até agora falamos de loneliness nestes artigos. Pero tamén falaremos de solitude e da soidade elixida. Hoxe comezarei cun personaxe literario que será facilmente recoñecido por todos. A ver quen é o que inventades: é descarado, caótico, imaxinativo e valente. Inconformista, rebelde e amigo dos seus amigos. Ten moitas moedas de ouro e é economicamente independente. A súa forza é enorme e vive na compañía de dous animais, a compañía do mono e o cabalo, sen pais. Ten unha cara chea de pecas, é pelirroja e usa traxes de cores. Por suposto, refírome ao famoso Pipi Galtzaluze.

Aínda que non é elixido, e sobre todo fala de melancolía sobre a ausencia do seu pai, a soidade é para el unha soidade: gloriosa, chea de emoción e de posibilidades. Diranme que ten amigos e que os animais lles fan unha boa compañía. E si, así é. Pero Pipi é consciente da súa soidade e utilízaa para facer a súa vida. Por iso é capaz de ser o que os demais non esperan, diferente e poderoso.

A este fío veñen os dous libros seguintes: Antxine Mendizabal “Muller Desapiadada” e “Ollos no horizonte” de Miren Agur Meabe. Sobre o primeiro escribín con máis detalle na crítica de libros do número 2700 de ARGIA, pero o protagonista deste libro que mestura poesía e ilustración mergúllase nunha viaxe interior. Viaxa só para conectar co seu interior e construír así a súa personalidade lonxe das imposicións sociais. Para o protagonista a soidade é unha elección que lle proporciona o espazo e o tempo necesario para sentirse cheo.

Sobre a segunda, que dicir. O libro escrito por Miren Agur Meabe e ilustrado por Ane Pikaza é un tesouro. Neste caso tamén se mestura poesía e imaxe ofrecendo unha lectura sensorial completa. Coñeceremos ao único personaxe: o protagonista. O personaxe parte dunha situación coñecida a unha realidade descoñecida e ten que dar bastantes pasos sen querer, ademais só. Aínda que os primeiros episodios son máis escuros, é o relato dun camiño en busca de luz. Meabe fai un uso admirable da linguaxe, e con xogos de palabras, tons de poemas ou elección de palabras móstranos de forma intuitiva o camiño cara ao horizonte. As figuras da pícara tamén ofrecen un mapa interior con cores e simboloxía. A soidade é a escusa perfecta para buscar dentro neste libro.

No libro Journal of a
solitude (Diario dunha soidade) de May Sarton atoparemos palabras de alguén que elixiu a Soidade para reflexionar sobre varias citas. O principio di: “Vou empezar aquí. Chove. Desde a xanela vexo arce, algunhas das follas hanse amarelado, e ouzo falar só Punch, papagaio. A choiva acumúlase suavemente na xanela. Hai tempo, por primeira vez aquí estou soa para empezar a vida 'real'. Iso é sorprendente: nin amigos, nin amores ardentes, son a miña vida real si non teño tempo para explorar o que está a pasar ou o que pasou. A vida sería moi seca, sen esas pausas que nos alimentan e toléannos, pero só cando estou aquí soa son capaz de saborear a vida no seu conxunto, e a casa e eu iniciamos as conversacións”.

Mostra claramente que a soidade constitúe a súa vida. O illamento dálle tempo e espazo para dar sentido á súa vida, a oportunidade de mirar e reflexionar sobre os conflitos internos, de estar consigo mesmo.

Cando pensei nunha serie de artigos sobre a soidade tiven claro que este sería o último. Primeiro sentín a necesidade de mostrar os aspectos dolorosos da soidade e individualismo, tentando afastarse da naif. E porque para min tiña sentido seguir a orde na miña experiencia relacionada coa soidade. Pero quería dar cabida á soidade que chamamos soidade e ás soidades elixidas. Porque, como vimos, a literatura tamén recolle esta experiencia e porque gozar da soidade pode ser fermoso polo que aprendín neste camiño.

No diario Berria do 4 de xaneiro, Maixa Utrera Puelles recibiu a opinión e a mirada de varios expertos. Os expertos falan dos perigos de idealizar a soidade. Pero tamén din que é necesaria unha práctica para coñecernos e facer cambios: “Aritzeta centrouse na introspección e na procura do eu: ‘Si queres aprender a estar só debes identificar e amar os tesouros e escuridades que tes dentro. E, paradoxalmente, a túa capacidade para estar cos demais e ser feliz aumentará’”.

Comecemos, pois, o 2024 na bela compañía: a dos demais, ou a de nós mesmos.