Desde aquí, desde Euskal Herria, nada sucedeu como nos contan os demais. Aínda que se empeñen, nós non somos franceses nin españois. Somos vascos por encima de todas as constitucións estrañas e por baixo de todas as batallas. Non debemos, por tanto, cambiar o noso punto de vista e asumir o dos demais. Desde Euskal Herria debemos analizar a nosa historia e o pasado, medir o noso presente e preparar o futuro.

Esta España, liberal ou franquista, de esquerda ou dereita, deseñouse e construído, radicalmente, contra o País Vasco nos últimos séculos. As elites liberais da monarquía española deseñaron a partir do século XVIII unha completa planificación estratéxica orientada a impor a España un único estado de nación e a eliminar tanto a Euskal Herria como a outras nacións peninsulares. Desde 1776, a uniformización da lingua, convertida en español, foi un obxectivo declarado. O castelán, por lei e a través da educación, foi imposto e universalizado en todos os territorios.

Desde entón, a estratexia céntrase nunha lingua única e un mercado único. Desde 1778, o regulamento de libre comercio incidiu de forma rigorosa no sistema económico e foral propio dos territorios vascos. Para profundar nesta influencia e facer realidade o proxecto da única nación España, necesitaban a primeira constitución nacional, e para iso promulgaron a Pepa de 1812, unha norma progresista e progresista. A bandeira da independencia dos ocupantes franceses e a dos sectores reactivos do antigo réxime alzáronse coa intención de presentar a nova norma de forma atractiva.

Debían seducir, comprar, asimilar ou neutralizar doutro xeito todos os obstáculos que obstaculizaban a formación dunha única Estado-nación española, e para iso acenderon a batalla ideolóxica contra os foros vascos, crendo que a propia constitución dos vascos era unha norma anticuada e reaccionaria, o privilexio dos reis casteláns (Juan Antonio Llorente dixit). E máis aló do debate ideolóxico, o argumento da forza militar era moi valioso. Isto foi aproveitado en 1812 e 1813 cando enviaron ao capitán xeral Castaños Aragorri a “convencer” ás institucións de Hego Euskal Herria. Aquel heroe español, que venceu ao propio exército napoleón na famosa batalla de Bailén, era de orixe vasca, o pai de Portugalete en Bizkaia e a súa nai, nacida en Ainhoa en Lapurdi. Acha da mesma madeira para rebentar a columna vasca. Cantas veces pasounos iso!

A principios do século XIX, por tanto, está presente o conflito entre o proxecto España como o conxunto dos territorios de Hego Euskal Herria, na súa dimensión económica, institucional, política, académica e lingüística. España, un estado uniformizado e centralizado fronte a Euskal Herria unha nación diferenciada, foral, vasca.

Só faltaba a dimensión armada deste conflito, que tamén estalou nas dúas guerras crúas chamadas Guerras Carlistas, a primeira en 1833-1840 e a segunda en 1872-1876. Para os vascos, polo menos, este non foron conflitos dinásticos nin guerras relixiosas. As guerras entre proxectos nacionais contraditorios foron, de pleno dereito, o estado-nación español imposto e a nación foral vasca.

Este proxecto imposto da única nación española gastou oito constitucións e tres guerras contra os vascos nos últimos dous séculos, e a constitución postbélica de 1978 recorreu aos mesmos parámetros que no inicio de 1812: con argumentos de democracia e progreso, pretende negar a nacionalidade propia dos vascos e seducir ou neutralizar aos seus cidadáns. Esquecéuselles que a historia, cando se quere repetir, convértese en farsa.