Cando o noso fillo empezou a ler na escola, buscamos libros da súa idade. Así nos apareceu en casa o francés Sami et Julie font deas crêpes (“Samik e Julie fabrican matahamis”), E. Massonaud e T. Traballo de Bontéren. Nada máis lernos o título e coñecer a contraportada (“unha historia curta, ridícula e moi fácil de ler”), o fillo lanzounos unha mirada ofensiva: “E por que non ‘Samik e Julie pondo un pé diante do outro’? Non vale nada, xa o coñece!”. Toma de conciencia inesperada para os burasones que amamos a literatura! Por unha banda, condenamos ao noso neno propondo un libro que non tiña ningún interese, negamos con imaxes un apetito interior digno e unha existencia complexa; doutra banda, presentámoslle un libro que non era nin nehola literaria, enchendo de marabilla os andeis da casa.

Interrogando ao noso fillo, comprendiamos que soñaba con narracións épicas de aventuras, que lle contasen amizades admirables, que lle fixesen experimentar vivencias fóra de casa e de pobo, que lle permitisen identificarse con xente incrible. Á marxe de Sami e Julie, dirixímonos a R. Dahl, J. London, R. L. Stevenson e A. Ás obras de Dumas, a diferenza do francés en eúscaro, salvando así a confianza que o fillo tiña en nós até entón.

Aquela intervención demostroume que serve ser rigoroso co que aparece no departamento de “literatura infantil e xuvenil”. De feito, a maior parte da produción neste campo ten, sen dúbida, un obxectivo educativo: desde a súa aparición ten un fin didáctico e moralizador. No tres últimas décadas producíronse grandes cambios, evidentemente, tanto no ámbito das principais linguas como no noso, X. Etxaniz e M. López Gasena, entre outras cousas, como demostrou. Na actualidade, son moitos os temas psicolóxicos, afectivos, sociais e políticos tratados na literatura infantil e xuvenil, xa que as ocorrencias non son máis tímidas e felices, e os autores seguen realmente o seu estilo.

Con todo, moitos libros infantís e xuvenís actuais teñen como obxectivo orientar os valores morais contemporáneos: o acoso, a discriminación, a exclusión condenable, a promoción dunha vida sa e sólida... Non son tantos os que superan o xogo entre o ben e o mal, como a xente e a sociedade ponse de manifesto: celos, vinganza, pantasmas, paixón desmesurada, ideais románticos, desobediencia, desidia, egoísmo, esperanza, resignación, perdón, alleo, guerrilla, morte, inxustiza e rectitud, son temas que non se penetran na ficción, a poesía ou o teatro.

Unha literatura amoral así, que non leva a xulgar, a S gústalle fóra do canon politicamente correcto. O experto Van Der Linden di nunha intervención en liña. Por que obrigar aos nenos e mozos a ler só libros lixeiros, agradables e superficiais? Por que non creas que son como nós, complexos, claros e sensibles, edulcorantes e ironía, abertos ás estéticas literarias?

Di Barthes, Qu’est-ce que a critique? (Que é a crítica?) no texto: “A literatura non permite camiñar, pero si coller alento”: non, a literatura infantil e xuvenil non debe explicar como pór un pé diante do outro ou como medir os pasos preparados, pero como respirar para liberarse.