Despois dun camiño cheo de curvas chegamos a esta extensa chaira. Detrás de todas as tonalidades do verde que ofrece o outono, a modo de pano, víanse os Pireneos branco e branco. Así descubrimos Abaurregaina, o pobo máis alto de Euskal Herria. Xunto á estrada, visitamos nunha borda renovada o proxecto Bilobila, unha iniciativa que ten como obxectivo o crecemento das cabras Angora e a produción de fibra de mohair. Parece ser que este material, de gran utilidade tanto no inverno como no verán, presenta características moi diversas.

A palabra que utilizamos para describir ao novo creador da facenda foi valentía. De feito, nestes tempos nos que a concentración aumenta nos núcleos urbanos, ás veces cústanos entender que, facendo o camiño inverso, o estilo de vida e o oficio destínanse ao medio rural. Segundo Eurostat, na actualidade só o 32% da poboación europea vive en zonas rurais e o resto en pequenos pobos de cidades e/ou cidades. En Euskal Herria tamén hai pobos que están en proceso de despoboamento e moitos dos que non se baleiraron convertéronse en zonas con modelo de cidade.

Si atendemos aos datos, en xeral, aínda que no País Vasco as explotacións agrícolas e gandeiras diminuíron no período 2009-2020, as cabezas de animais aumentaron de forma progresiva tanto en Gipuzkoa, Bizkaia e Álava (86,7% no caso do gando porcino e 4,5% no de vacún) como en Navarra (21% no de vacún e 30% no de coello). Isto mostra, dalgunha maneira, unha tendencia a centrar a produción nas grandes explotacións, é dicir, leiras máis pequenas pero maiores. Pódese dicir que o modelo produtivo está a cambiar, vanse creando paulatinamente macroinas. En moitos casos, cun maior grao de penetración da tecnoloxía necesítanse menos mans de traballo, o que adoita deberse a un maior nivel de produción. Isto implica necesariamente un cambio de filosofía.

É difícil comparar a realidade de Lapurdi, Nafarroa Beherea e Zuberoa coa dos territorios do Sur, xa que hai datos dispoñibles de diferentes anos. Con todo, a Cámara de Agricultura realiza un intenso labor de conservación do sector e puxo en marcha o observatorio económico do cultivo no País Vasco Norte. Unha aposta clara pola protección do cultivo popular. É interesante saber que as granxas de menos de 20 hectáreas teñen o dobre de emprego por hectárea que as granxas de 20 a 50 hectáreas e o triplo que as de 50 a 100 hectáreas.

O modelo produtivo das granxas está composto por unha gran variedade de fíos, desde o coidado dos animais até as condicións laborais dos traballadores ou a calidade do produto. Seguramente serán cuestións interrelacionadas e as lagoas ou fortalezas nunha delas afectarán necesariamente ás outras. Os proxectos como a neta adoitan asociarse con valentía, e por iso pregúntome si temos interiorizados todos estes temas presentes no sector. Porque creo que habemos naturalizado prácticas baseadas na rendibilidade, esquecendo a importancia dos procesos produtivos clave nas nosas vidas. Este esquecemento reflíctese na escasa presenza de quen se producen nas zonas rurais nos nosos núcleos urbanos. Témome que con estas dinámicas esteamos a construír as vigas do futuro modelo de produción/consumo.

Con todo, o que vén pódese aclarar vendo e aprendendo unha infinidade de iniciativas paralelas á grandeza da pequena borda de Abaurregaina, que están a tecer o futuro con mimo.