O documental xa está nas salas, como sentes?Foi unha
experiencia profesional incrible. Cando o vin por primeira vez na gran pantalla, emocionalmente foi un paso bastante grande e bonito. O traballo realizado durante todo o ano, cando o ves nun lugar moi alto quedas sen palabras, é unha emoción e un momento especial.

Estreárono en casa, é especial?
Si. Traballei en audiovisuais, pero nunca pensei en facer un documental para televisión. Cando veu a idea tomeina con medo e curiosidade, pero non esperaba que Golem entregásese nas salas. Cando fixemos unha proposta ao Goberno de Navarra, e recibimos unha resposta afirmativa, non cría. Por iso non crin a estrea ata que vía á xente sentada.

Sendo unha experiencia nova, como che sentiches no camiño? Tiveches grandes dificultades?
Tivemos que improvisar moito. O grupo era moi forte e acertei moi ben con Rut Etxarte como compañeiro. Sabía que iamos traballar moi ben xuntos porque xa o fixemos antes. Fomos ben preparados a Arxentina, pero co tempo e os medios técnicos habemos tido dificultades. Ademais, cando estabamos en Arxentina xurdiron novas preguntas que non puidemos facer. Tivemos que improvisar un pouco. Cando volvemos a Pamplona tivemos que adaptar a idea inicial e crear unha nova idea.

Que provocou o cambio de guión?O
Goberno de Navarra convida cada ano a varias persoas dos centros navarros ás clases de verán e todos aproveitan os sanfermines para quedar en Pamplona. Cando viñeron a San Fermín, aproveitámolo para preguntar moito e moito. Pero cando estabamos en Angerina nas súas casas, como tiñamos máis tempo e sentíronse cómodos, explicáronnos as emocións con máis facilidade. Isto abriu moitas portas descoñecidas para nós.

Por exemplo?
Démonos conta, emocionalmente, da importancia que ten vivir a navarra no día a día e manter os centros navarros, aínda que non teñan raíces navarras.

Como son os centros navarros?
Moi diferentes entre si. Por exemplo, a de Buenos Aires é moi grande. A maior parte deles contan con frontón, onde se dedican a pas e trinquete. É moi importante para eles porque é un espazo de encontro. A maioría están bastante obsoletos porque non teñen moito diñeiro. Ademais, cada vez vai menos navarro a Arxentina e cústalles atraer e reter á xente. Por iso tentan atraer á xente a través do deporte. Tamén imparten clases de eúscaro e txistu nalgúns centros navarros. Son sobre todo espazos de encontro e ensaio.

Hai folclore en todas as casas?O
folclore é unha esencia ou unha base sólida das casas, e a partir de aí hai varias actividades. A conexión entre os Ortzadar e os Centros Navarros tamén é folclórica. Tentan mantelo vendo os vídeos dos Ortzadar en Youtube.

Que é o que lle suscitou de pequeno a súa especial relación co folklore?
Alegrábame bailar en público. Ademais, gústame a relación que se establece. Parecíame moi bonito, porque se consolidaban as relacións, porque estabamos xente de moi diferentes idades, porque viaxabamos xuntos e coñeciamos a moita xente de Euskal Herria. É unha parte importante da transmisión das relacións, do traballo en común e da cultura.

O documental é un exemplo deste intercambio?
Si, os membros do grupo Ortzadar acudían a impartir talleres como danza, confección e gastronomía. Como a maior parte da información recibíana de Internet, tiñan moita falta de recursos e tiveron que inventar moitas cousas.

Falastes de identidade, de identidade, de cultura... O documental é un camiño de reflexión?
Creámolo como un camiño de reflexión. Ao final, como ocorre coa identidade e a identidade, cada un vive a cultura e o folclore á súa maneira. O que aparece no documental é unha realidade, non o inventamos. Un proceso de reflexión para nós foi coñecer que dous países tan afastados viven a mesma cultura.No

documental repítese a miúdo que hai moita distancia. Ten moita influencia emocional? Ten
moito peso emocional porque, aínda que algúns non estean en Navarra, senten navarros. Como é difícil poder vir a Navarra, moitos esperan.

Ademais do folklore, tamén están os sanfermines.
Viven coma se estivesen en Pamplona. Teñen unhas datas concretas para a esmorga, na casa de Buenos Aires teñen dous xigantes doados polo Concello de Pamplona, almorzan e manteñen as penas. En Arxentina viven a navarra como a vivimos nós, polo que como son navarros, viven os sanfermines como os vivimos nós.