Oriente Próximo, fai 6.400 anos. Un clima máis seco do normal impulsou o proceso de urbanización. Gran parte da poboación desprazouse de zonas rurais ás aldeas da Idade do Cobre, intensificando os conflitos entre as elites para conseguir escasos recursos. Naquela época creáronse os primeiros Estados, que aínda non tiñan forzas para xestionar os conflitos entre a poboación, e que ademais comezaron a proliferar conflitos máis amplos entre grupos. Así, nesa época alcanzouse o maior número de mortes violentas.

Esta é unha das conclusións do traballo que os investigadores Joerg Bat, Giacomo Benati e Arkadiusz Sołtysia acaban de publicar na revista Nature. Analizáronse os ósos de 3.500 individuos de entre 14.000 e 2.400 anos, en busca de sinais de violencia, para analizar como afectou o desenvolvemento das estruturas políticas á violencia humana.

Fai 14.000 anos, nas comunidades cazadores-recolectoras, o nivel de violencia era relativamente baixo, probablemente debido á pequena poboación e á súa dispersión e á facilidade de evitar conflitos. No Neolítico a densidade de poboación era aínda baixa, pero, como se viu, o cambio veu fai 6.400 anos. Xunto aos primeiros pasos da organización estatal, alcanzouse o maior nivel de violencia dos 12.000 anos que abarca o estudo.

Pero a partir de entón, o seguinte en 1.500 anos, o número de mortes violentas descendeu. Os estados melloraron a organización, obtiveron recursos a través dos impostos e foron capaces de controlar máis facilmente a violencia social, cunha mellor satisfacción da poboación. Niso colaborou o control militar, pero tamén a cooperación. A través dos actos relixiosos, a construción dos templos e outras accións lograron aumentar o sentimento de pertenza e reducir os conflitos. O pan e o circo, chamaríanlle máis tarde os romanos.

A violencia volveu crecer fai 3.500 anos na transición á Idade do Hierro. A seca que se prolongou durante tres séculos provocou migracións e escaseza de recursos, é dicir, forraxe para a violencia. E ademais empezaron a crear superpotencias militares, como o Imperio Asirio, que provocaron campañas militares violentas e deportaciones masivas.

O estudo pon de manifesto que a natureza humana ten tendencias propias da cooperación e a violencia e que, a pesar de certos elementos, predominan unha ou outra. En palabras do historiador Giacomo Benati, “agora sabemos que a organización institucional e os sistemas regulados contribúen á xestión do conflito e á redución da violencia, mentres que o cambio climático e os procesos de urbanización poden incrementar a violencia”. E aínda que a investigación analiza os feitos ocorridos fai miles de anos, estes dous compoñentes que impulsan a violencia están hoxe en día en pleno auxe.