Non todas as guerras reciben a mesma mención. En todos eles son exiliados, golpeados, mortos, violados e doridos para sempre, pero non se presta a mesma atención a todos. O exemplo máis claro é a guerra de Ucraína, e no outro extremo a de Sudán. Os estados de Exipto, Libia, Chad, Sudán do Sur, Etiopía e Eritrea rodean Sudán, clasificado no vinte países máis pobres do mundo. Á pobreza engadiuse hai seis meses unha guerra, e sen chegar a un acordo de paz, os oídos dos occidentais puntúan os seus días e noites con sons de bombas e disparos que non ouven.

5.000 sudaneses, catro millóns de desprazados, centos de miles de “fames negras” e miles de golpeados, torturados ou violados, mortos pola guerra durante seis meses. Son cifras da Organización das Nacións Unidas e o secretario xeral responsable dos problemas humanitarios, Martin Griffiths, deu a alarma: “Este conflito que se vai estendendo, e as fames negras, enfermidades e desprazamentos que se derivan, poden acabar con todo o pobo”. Esta desaparición é aínda máis probable debido a que o clima é o sexto país máis vulnerable no ámbito da emerxencia e á necesidade de afrontar fenómenos meteorolóxicos extremos. E é aínda máis probable, porque a realidade do pobre pobo africano está lonxe das prioridades internacionais. William Carter, do Consello Noruegués de Refuxiados, lamenta: “A situación de Sudán non se mira. Non é unha formiga, é unha apatía”.

Pero que provocou a guerra o 15 de abril de 2023? Como se converteron en rivais desde 2021 no Xefe de Estado e Xefe de Exército Abdel Fatah ao-Burhan, adxunto no Consello Soberano de Transición, e o Vicepresidente Mohamed Hamdan Dagalo, nomeado Hemetti? Que din os miles e miles de laranxas que saíron á rúa en 2019 contra Omar ao-Baxir, que estaba no poder desde 1989? Que din os ao-Burhan e Dagalo que durante a sublevación enxalzaban a paz e a democracia e prometían a transición do inicio da guerra civil? Preguntas gordas, mesmo cando o potólogo é unha guerra que non se menciona nos medios internacionais.

A transición en palabras, o de sempre nas accións

O vento de esperanza entre os sudaneses dominaba o 11 de abril de 2019 cando se retiraron do poder ao-Baxir e gañaron a oportunidade de formar un goberno democrático. A Forza da Liberdade e o Cambio FFC, que estivo en primeira liña da revolución popular, perseguiu na rúa o obxectivo do goberno civil, sufrindo decenas de mortes por represión do exército. O Consello Militar de Transición, coa axuda do grupo paramilitar RSF, Forza de Axuda Rápida, entre os que se atopa a guerra, lembra a “Masacre de Khartum” do 3 de xuño reprimido.

Finalmente, no acordo do 17 de xullo aprobouse que o poder permanecese durante tres anos en mans de militares, cun claro compromiso de formar posteriormente un goberno civil mediante eleccións. Durante os primeiros vinte e un meses da transición, os militares dirixían o Consello Soberano e despois os cidadáns. O Consello estivo composto por once persoas, en concreto cinco civís, cinco militares e outro civil elixido por ambas as partes. Pero é que un mes antes de que se transmita a condución, o 25 de outubro de 2021, ao-Burhan realizou un novo golpe de ánimo, ampollando o acordado e asumindo todos os poderes. Pronto saíron decenas de miles de sudaneses ás rúas de Khartum. O 27 de febreiro de 2022, os comités cidadáns de resistencia presentaron unha carta de apoio á transición. Ao final, as dúas partes acordaron algo, pero con menos protección da Forza de Liberdade e Cambio e dos cidadáns, deixando máis poder ao exército: “[As Forzas Armadas] son a válvula de seguridade da Nación, manterana fundida e protexerán a súa terra”, asegura Ao-Burhan. O acordo de 5 de decembro de 2022 incluía claramente a folla de ruta e o documento que implicaba o cambio de que os seguidores do réxime do ex ditador Exército e ao-Baxir, Dagalo próximo e amigo ao-Baxir, “desaparecesen totalmente” dos asuntos políticos. Pero iso non o queren nin os militares nin os amigos da o-Baxir.

Loita de poderes no campo de vida dos cidadáns

Queren quedar no poder e a guerra é unha mostra diso: ao-Burhan, xefe do exército, e Dagalo, de Forzas de Axuda Rápida, queren quedar ao máximo. Ademais, as inquietudes e desavinzas sobre a unificación do grupo paramilitar e do exército a que se refire o acordo provocaron a guerra entre ambos.

Dagalo logrou a formación dun grupo armado, tan poderoso como o exército sudanés, que xa ten baixo o seu control as tres cuartas partes da capital de Khartum e está cercado por numerosas posicións do exército sudanés. Ao-Burhan tivo que abandonar a capital, situando o seu cuartel xeral na cidade de Port Súan. Desde o mes de abril producíronse unha decena de cortes de lume, todos fráxiles e na actualidade aínda non hai vontade de abandonar as armas. Arabia Saudita e EE.UU. ou o Bloque Oriental de África fixeron as negociacións até agora. Seis meses despois do inicio da guerra, Sudán está totalmente dividido en dous partes, e segundo algúns expertos, ao-Burhan podería declarar a composición dun novo goberno polo leste de Sudán, por Port-Sudán, e Dagalo facer o mesmo polo sur e finalmente abrir o camiño para que o pobo volva dividirse en dous.

Neste momento, a esperanza da formación do goberno civil de 2019 desapareceu para os sudaneses, porque os guerreiros buscan máis poder que paz, e porque ademais os pobos veciños prefiren un militar como interlocutor, e un goberno civil no exercicio da democracia, porque pode ser contaxiosa a fame de liberdade...