[O autor publicou este artigo na web The Conversation e trouxémolo grazas á licenza Creative Commons]

A continuación explícase que cambiou, en que medida os incendios actuais afectan á Terra e como se pode revolucionar a situación. Pero antes temos que lembrar que non sempre foi así, que até fai non moito eramos capaces de controlar o lume. O lume foi o noso principal aliado.

A domesticación do lume
A domesticación do lume foi fundamental para a nosa especie, tanto na súa evolución como no desenvolvemento de sociedades modernas.
Xunto á conquista do lume, unha das primeiras tecnoloxías desenvolvidas polo home foi a do lume. Co control do lume chegou a xestión da paisaxe e aprendemos a cociñar. Así, os valores nutricionais dos alimentos aumentaron e diminuíron o tempo de dixestión e os problemas de saúde. A posibilidade de cociñar aumentou o tamaño do noso cerebro e, por tanto, a nosa capacidade de razoar.

Si avanzamos rapidamente o reloxo da historia, atopámonos coa revolución industrial, que foi unha revolución de lume. Aprendemos a controlar as chamas para extraer enerxía da combustión e inventamos moitas máquinas, motores, ferramentas e tipos de artefactos que nos facilitaron a existencia.

Piroceno: descontrol sobre o lume
Pero na revolución industrial cambiamos de combustible. Os lumes das industrias non se alimentaban de combustibles vivos, vexetais, senón de combustibles fósiles e líticos.

A combustión de paisaxes fósiles cambiou a atmosfera e comezamos a quentar o clima. O abandono das montañas modificou a fisionomía da terra e agora está a acumular biomasa. Máis calor e máis combustible: máis madeira para incendios.

E os incendios actuais non podemos controlalos, están fóra do noso control. Levamos décadas dominando as chamas. O descenso da superficie queimada nos bosques debeuse ao desenvolvemento de novas estratexias de extinción de incendios, melloras na formación e ao importante incremento do gasto dos medios de extinción. Pero todo isto rompeuse agora.

Todo apunta a que estamos ante un punto de inflexión. Desde a conquista do lume, quizais por primeira vez estamos a perder o seu control. Os incendios forestais escápanse cada vez máis e no seu control estamos a dar pasos atrás, agora conquístanos o lume.

O dominio do lume permitiu a Idade do Home, o Antropoceno. A perda do seu control lévanos ao Piroceno, a Idade do Lume. Nesta época será o lume e non a aixada, o principal modelador das nosas paisaxes.

Incendios que transforman o mundo O poder
dos novos incendios é enorme. Os incendios de gigas ocorridos hai tres anos no sueste de Australia enguliron o 21% dos bosques, aumentaron o buraco da capa de ozono e arrefriaron o clima. Isto foi debido a que as partículas suspendidas na columna de fume, os aerosois, bloquearon a entrada de raios solares. A destrución da capa de ozono modificou as correntes atmosféricas. Con todo, estas conclusións foron transitorias e duraron uns poucos meses.

Os aerosois acabaron caendo ao solo, gran parte do océano Antártico, provocando un crecemento excesivo das algas. Os aerosois conteñen micronutrientes, como o ferro ou o nitróxeno, fundamentais para o fitoplancto. Así, os incendios australianos recuperaron o Océano Antártico.

Ademais dos seus efectos sobre o planeta, os incendios de gigas como os australianos teñen un impacto importante en saúde, economía e educación.

Pero isto non ocorre só en Australia. En moitas partes do mundo, na costa do Atlántico e do Pacífico, están a producirse procesos similares. E si, é verdade que sempre existiron incendios catastróficos fóra do noso control, pero hoxe en día estamos a vivir constantemente.

Aínda temos a oportunidade de afastarnos da
senda do Piroceno na domesticación de novos incendios. O Pacto Verde Europeo e a necesaria transición enerxética e ecolóxica déronnos un marco para desenvolver políticas eficaces para frear o Piroceno. Ademais, a ciencia e a enxeñaría achégannos suxestións e pautas concretas para conseguilo:
• Apoio á gandaría extensiva. Fomentando e apoiando quéimaa de pastos e asesorando aos pastores na súa realización. O pastoreo é un gran aliado para romper a continuidade do combustible, reducir a intensidade do incendio e permitir a súa extinción.
• Recreación da dinámica natural do lume. Implica a introdución de lume técnico mediante queimas de baixa intensidade. Son queimaduras inocuas, traballos de enxeñaría baseados en principios ecolóxicos.
• Desenvolvemento de devasas verdes. As periferias das contornas urbanas deberían contar con amplas franxas sen vexetación de gran extensión. Pero as árbores poden conservarse, se se prefire, mediante a implantación de determinados sistemas de rega. Son aspersores montados sobre guindastres que humedecen a vexetación con augas depuradas e frean a propagación do lume.
• Diminución da selva forestal. Significa cortar árbores e mellorar o seu estado de saúde. A talla de árbores non é unha deforestación. Pola contra, a talla permanente de árbores, reducindo a cantidade de combustible, é un gran escudo para protexerse do incendio que espremerá os montes.
• Potenciar a actividade agraria. O freo máis eficaz contra incendios son os cultivos. O abandono do campo non é algo do pasado, segue aumentando en taxas desproporcionadas. É paradoxal, porque seguimos comendo cada día. Por tanto, necesitamos un sector primario.

Estamos a ver os primeiros resultados de ter zonas rurais abandonadas sen seres humanos. Durante o antropoceno, nos últimos 12.000 anos, os humanos viviron e aproveitaron o 90% dos bosques tropicais e mediterráneos e tépedos. Pero o recente abandono da montaña e a concentración da vida nas cidades está a alimentar as chamas do Piroceno.

Necesitamos paisaxes vivas, habitables. Esta é a única maneira de que o lume non ocupe o espazo ecolóxico que o home deixa libre cando abandona o monte.