Aproveitamos a visita dun amigo que vive fóra e visitamos o museo Guggenheim de Bilbao. Os amigos non pisaron nunca o impoñente edificio de titanio, e con decenas de visitantes penetrámonos no atrio principal que está a piques de explotar. Pódense visitar exposicións de tres artistas: Joan Miró, Oskar Kokoshka e Lynette Yiadom-Boakye. Sen dúbida, fomos directamente a ver por primeira vez a obra do pintor inglés, que tamén é a mostra menos visitada. No primeiro golpe, chámannos a atención os lenzos de gran tamaño que atopamos en paredes inclinadas pintadas de cor verde oliva. Os cadros están pintados de tonalidades escuras e retratados fóra de calquera signo de transitoriedad; paseando polas galerías pensamos que as miradas de todos estes personaxes están sobre nós. Utilizamos a palabra retrato, pero non é un sentido do todo correcto: Yiadom-Boakye non retrata os seus modelos, non hai modelos, non hai ninguén enfronte, xera as súas figuras de imaxes, álbums e cortantes na súa memoria. Estas formas figurativas son de forte personalidade e son tan ricas en matices que custa crer que son retratos sen modelo. Aí está a clave desta exposición.

Lynette Yiadom-Boakye (Londres, 1977) é pintora e escritora, e a exposición individual que estrea no Guggenheim supón un fito na historia do museo. Porque son poucos os novos artistas que tiveron unha exposición en solitario, que é o segundo despois de Cristina Iglesias, moi novo para un Guggenheim. Baixo o título 'Un atardecer vivo' agrúpanse preto de 70 traballos realizados por Lynette Yiadom-Boaky nos últimos tres anos. O confinamento, e no seu caso, son pinturas ao óleo de pincelada rápida, de trazos dinámicos e, na maioría, de tons escuros. Nos cadros predominan os obxectos figurativos, os homes e as mulleres interaccionan, senten cómodos, satisfeitos, riseiros, en moitos bailaríns. Os adornos e atrezos que podemos atopar nestas pinturas son paxaros de vivas cores, peixes azulados de reflexos brillantes, alfombras vilosas de numerosas tramas ou cama desfeita no fondo do cadro. En canto aos títulos das obras, son unha pincelada final das pinturas e non textos que veñen describir a obra, senón elementos indivisibles da mesma.

Díxenlle á miña amiga que me custa situarme nun lugar e nun tempo. Moitos deles son pintados na calidez da casa, descalzos, sen camisas, escoitando música ou ensaiando unha coreografía; e o ambiente que xera o conxunto de cadros conduce a un hipotético New Orleans, con lixeireza e melodías de melodías musicais improvisadas. Son pinturas que irradian música, e ao parecer o álbum de Miles Davies Sketches of Spain ("Borradores de España") acompañou ao artista mentres preparaba esta exposición, como eu tamén escribo este texto. Pero non só Davies; a melodía adhesiva de Prince, Nina Simone ou Aretha Franklin podería ser un pentagrama que une unha obra coa outra. Hai unha playlist que o artista accedeu á exposición e que creou para iso, e é bonito pasear por estas salas cantando I only wanted to one estafe to see you laughing / I only wanted to see you/ Laughing in the purple rain de Prince.

Na memoria do artista pinta escenas de imaxes que permaneceron conxeladas, son vivencias e sentimentos que lles toman forma sobre o lenzo. É unha obra persoal que Yiadom-Boakye crea e reflicte a súa realidade e contexto nas súas obras. Por iso, entre outras cousas, todas as figuras que pinta son negras, porque así é a súa familia e a súa contorna. Se fosen brancos, non nos chamaría ningunha atención, nin sequera incluiriamos ese detalle neste texto, que todas as figuras que pinta son negras. Neste sentido, cando lle preguntan ao artista se a súa obra debe lerse desde o prisma do racismo, el di que non, que o que el pinta é só o mundo que vive, que non hai nada especial niso. A súa obra, por tanto, non xorde desde un punto de vista político, polo menos non desde un punto de vista estritamente político, senón que a pinta a partir dese impulso que lle produce a súa contorna.

Colgar lenzos nas paredes curvas que proxectou Frank Gehry ten o seu misterio, polo que o artista creou unhas estruturas que escapan delas para que os cadros se vexan ergueitos e a mirada dos retratados crúcese connosco. Yiadom-Boakye citou con frecuencia que é un artista pouco impaciente, quizá por iso polas súas rápidas marcas en lenzos e teas de liño. Nos lenzos nos que destacan os marróns, os negros, os azuis escuros, pódese ver unha lámpada pintada de amarelo, unha camiseta deportiva con tons laranxas ou unha chaqueta azamboada cun mozo elegante. Esta combinación de paleta cromática ilumina o cadro desde o interior, dando vitalidade ao cadro e alma aos protagonistas.

Na maioría dos cadros aparecen homes, ás veces sós, ás veces por parellas, pero nunca cunha muller. As mulleres son significativamente menos e cando se lles preguntou respecto diso, unha vez máis, se a súa obra debe lerse desde unha perspectiva de xénero, a resposta é negativa, non hai unha elección política deste tipo na súa obra. Son imaxes abertas para que cada un poida facer as súas propias lecturas. Xunto ás pinturas hai unha obra sobre papel, debuxos realizados con xiz e paletilla de carbón, que se mostran por primeira vez. Na ausencia da cor, os trazos da cuña de carbón e as formas figurativas que xera este belo trazo, a habilidade intrínseca do artista, volven enfrontarnos.