Non pode haber crecemento ilimitado nun mundo limitado", é a mensaxe principal da desaceleración, desde que se teorizó de forma máis estruturada na década de 1970. Para que o noso sistema produtivo e formas de vida sexan sostibles, é necesario reducir a explotación dos recursos naturais e os danos ao medio ambiente até alcanzar os niveis de sustentabilidade. A desaceleración ten dúas fontes principais: modelizadores e teóricos da ecoloxía política. Poderiamos incluílo no primeiro bloque en Nicholas Georgescu-Roeg, con The Entropy Law and the Economic Process (Lei da Entropía e Proceso Económico), publicado en 1971, ou con Dennis Meadows, autor principal das informe "Fronteiras do Crecemento", impulsado polo Club de Roma en 1972. Os criterios desta liña baséanse en límites físicos, dos cales se deducen as eleccións a escala global en canto ás formas de produción, sen un gran desenvolvemento social.

O conxunto da ecoloxía política é máis diverso e analiza politicamente o problema máis aló da súa análise cuantitativa. Os filósofos Simone Weil, Hannah Arendt e Günther Anders trataron o tema, aínda que non falaban da decadencia propiamente dita: no contexto da aceleración do desenvolvemento industrial, cuestionaban o significado do traballo e da produción, xa que non só no medio ambiente senón tamén no ser humano e na sociedade. Ademais, André Gorz, Jacques Ellul, Ivan Illich ou Tim Jackson son algúns dos nomes máis citados desta segunda liña de decrecimiento. A pesar do desenvolvemento de diferentes pensamentos, unha sociedade centrada na mesura ten como obxectivo común. Din que a dignidade e a liberdade do ser humano están na autonomía de definir as necesidades e responder as necesidades máis que na riqueza.

Decrecimiento tabú, pero posible crecemento verde?

A decadencia comezou a teorizarse máis profundamente na década de 1970, e medio século despois está claro que non tivo moito éxito. Como di Antonio Turiel na entrevista concedida no número 2825 de ARGIA, a palabra segue sendo tabú. Tras a emisión do informe "Os Límites do Crecemento", os autores foron acusados de malthusianistas, é dicir, partidarios de reducir a poboación. Aínda que esta crítica era de mala fe, porque aconsellaban que a poboación non sufrise recortes drásticos, hai que recoñecer que a variabilidade no nivel de consumo non se tiña en conta nas súas modelizaciones, polo que o efecto da riqueza gretada non aparecía no esgotamento dos recursos, nin tampouco no caso da contaminación aparecían asimetrías de riqueza. Noutras palabras, a dimensión social era insuficiente naquel traballo.

Con todo, os pensadores da desaceleración que situaban a dimensión social no centro foron sempre marxinais, utopistas que non se tomaron en serio desde o punto de vista do modelo económico dominante. A débeda e os intereses poden ser unha das principais causas de que o decrecimiento sexa tabú, que obrigue ao crecemento, pois na súa falta se producen crises económicas. Isto xera outro gran problema: que a nivel mundial o Produto Interior Bruto (PIB) está intimamente relacionado na práctica co uso de combustibles fósiles. Por tanto, o crecemento agrava o cambio climático.

Durante o tres últimas décadas, reivindícase o "desenvolvemento sostible" en varios exercicios da ONU e nos últimos anos fálase de "crecemento verde" na desvinculación do PIB do uso de combustibles fósiles. Aínda que este desacoplamiento prodúcese en determinados sectores, segundo a consulta Carbone 4, debe cumprir cinco normas para dar resposta á emerxencia climática: debe ser "absoluta" –o PIB e os danos colaterais ao medio ambiente deben ir en direccións opostas–, "total" –hai que desvincular o PIB de todas as emisións de gases de efecto invernadoiro–, "a nivel mundial", "sostible" e "á baixa". A veracidade das hipóteses para o cumprimento de todas estas obrigacións é moi dubidosa segundo Carbone 4. Non é, pois, tan claro cal é o máis utópico: o decrecimiento ou o crecemento verde.

Cambiar os modelos económicos, evitar recuperacións

Ademais das contas de carbono, utilízase o PIB dun Estado para establecer os niveis fiscais e determinar os distintos orzamentos do Estado (educación, sanidade, cultura...). Até a data non se atopou outra forma, aínda que haxa propostas estruturadas. Tim Jackson presenta en 2007 a súa proposta de "macroeconomía ecolóxica" no seu libro Prosperity Without Growth: Economics for a Finite Planet (“Prosperidade sen crecemento: Ekononia para un Planeta Limitado”). Este último ten tres eixos principais: cambiar os obxectivos da empresa, de maximizar os beneficios a servizos útiles para a "capacidade de vivir ben" da sociedade; reorientar o investimento cara á prosperidade futura; e para posibilitar os investimentos que necesita a sociedade, cambiar a soberanía da xeración de diñeiro para que non recaia exclusivamente nos bancos privados.

A crítica de mala fe, ademais do modelo económico hexemónico e o hipotético crecemento verde, ten agora outro inimigo: o risco de recuperar os extremos dereito. Chama a atención que o teórico francés Alain De Benoist escribiu en 2007 un libro sobre a desaceleración. Non é un feito illado, senón un dos alicerces dun movemento que se está vertebrando, segundo o investigador Antoine Dubiau (véxase Mal que recupera o fascismo e analiza a ecoloxía cun enfoque fascista, ARGIA 2783).

Para combater o ecofeminismo, Dubiau opina que hai que volver a unha visión socialista da desaceleración. O investigador Geneviève Azam subliña que falar de natureza non é apostar polo darwinismo social, senón que a nosa liberdade vale si ten en conta as limitacións físicas do planeta, a complexidade dos ecosistemas que garanten as sociedades, a fraxilidade humana complementaria e as esixencias da cooperación.