Non é o último mohicano, pero o último saúdo?
Estou orgulloso de ser agot, é fermoso. En 2019 presentamos o libro "O orgullo de ser esgote", onde expuxemos a tese doutoral, a ideoloxía de esgótelos, os traballos e os acontecementos históricos. E aquí seguimos.

Como é ser agot en 2023?
Esgótelos fabricaban con madeira transportes, armas e outros. É o gremio ou colectivo da madeira. Os primeiros documentos apareceron na zona de Pau no ano 626. A historia é terrible: En 1213 fuximos da inquisición, xa eramos colectivo. No románico o colectivo máis famoso eran os canteiros, pero no gótico eran os leñadores capaces de forrar todas as estruturas. En París esgótelos construíron oito catedrais, entre elas a de Notre Dáme. Mesmo se nos prohibiu entrar na igrexa nos pobos pequenos.

Levas medio século facendo esculturas.
Empezo polas ideas. Gernika, a guerra de Ucraína… Denuncias e recoñecementos. Quero dotar de personalidade á escultura profundando na historia. Teño traballos realizados ao redor dos 50 anos nos meus museos. O meu pai era tallista e o meu avó zurdo. A madeira sempre estivo na nosa casa. Empecei na escultura tras o servizo militar, en 1969. Tiven a Jorge Oteiza moi amigo e ao enviudar quedou na miña casa. Quería ver os meus traballos e o seu apoio psicolóxico axudoume moito: foi a universidade para min.

No museo do Baztan teño esculturas xigantes, de ferro, bronce, madeira e formigón, entre outras. Ademais de neste museo, na Borda e en Artziniega tamén teño moitas outras. No Vaticano teño unha peza entregada ao Papa polo Concello de Azpeitia. Pero de 100 pezas, 97-98 téñoas aquí recollidas. O vivo con moita paixón.

Agora estás a facer esculturas á fronte das mulleres. Quizais por falta de recoñecemento e presenza?
Euskal Herria sempre foi matriarcada. A nosa avoa ensinounos administración, educación e respecto. Teño unha decena de cabezas esculpidas: Elbira Zipitria (antes señorita vasca), A Pola (Policarpa Salabarrieta, asasinada a tiros en Colombia), Graxiana Barrenetxea (acusada de bruxaría que queimaron Zugarramurdi), Polixene Astrabudua, Dores Ibarruri, Catalina Erauso… Agora serei Toti e Martínez de Lezas. Antes facía mentes masculinas: Oteiza, Unamuno, o meu avó… Fixen oito, pero logo decidín facer mulleres. O noso pobo é matriarcalista, e quixen dar outra identidade ás esculturas.

A mitoloxía vasca dá corpo ao parque museístico de 32.000 metros de Bozate.
Todos son contos e trouxen as nosas crenzas. O xogo consiste en compartir pezas e significado coa xente, en comprender a arte.

A súa é a enciclopedia da historia artística, un labirinto escultórico.
Sen meditación non se pode avanzar, hai que pensar. Cada escultura é unha obra de tres ou catro meses, pero tamén fago outras cousas no taller, con arxila e madeira. Vou alternando segundo o día da semana.

Como ve a situación da madeira ou a escultura?
Hai moitos escultores en Euskal Herria, pero faltan axudas económicas. Oteiza dicía que se ía a facer unha rede de museos en Euskal Herria e que estariamos nos primeiros postos do mundo. Eu tomeille a palabra. Que pasa? Necesidade de axudas. É un traballo moi pesado e sucio, e sen o apoio das institucións hai moita pobreza. A pesar da existencia de institucións, canto custa o Guggenheim, Tabakalera, Artium…? E as axudas dos seus artistas?

Os convenios son necesarios, pola contra pecharemos museos e introduciremos ovellas na borda.

Por tanto , en Euskal Herria hai moitos artistas, pero poucos museos e axudas?Hai máis
artistas que traballan co ferro, pero estamos moi poucos na escultura de madeira. En Euskal Herria, ao principio, en todas as familias había algún escultor, pero hoxe non. É difícil vivir como escultor. Hai obras magníficas, pero as axudas son obrigatorias.

Cantas cabezas, diferentes opinións. De face ao futuro, que pensas?
Seguir traballando, pero xa non teño sitio aquí, e ese é o problema: Nos parques de Bozate e en Artziniega xa non teño sitio para as esculturas [ri].