Estamos a redactar estas liñas á espera da sentenza do tribunal de apelación de Lyon. O 24 de marzo decide si Vincenzo Vecchi é extraditado a Italia para enfrontarse a unha dura condena plurianual no seu país de orixe. O seu delito? Participar nunha manifestación anti-globalización desde fai máis de dúas décadas. Non sorpréndache ao lector, si retorces unha lei da época de Mussolini á realidade actual, que condena queres que saia?

Pero “no caso Vecchi” non só está en xogo o futuro dunha persoa, senón que tamén pode impor unha perigosa xurisprudencia na Unión Europea. A dobre tipificación que imperou até agora, poría patas para arriba: non sería necesario que o presunto delito aparecese no código penal de ambos os países, aínda que o xuíz que solicitou a entrega do fugitivo aplíquelle a lei máis fascista e retrógrada. O comité cidadán a favor de Vince adoita explicar a gravidade do asunto cun exemplo concreto: que pasaría si a xustiza polaca emitise unha euroorden contra unha persoa que axudou a unha muller a abortar? E no caso dos políticos cataláns que reclama a xustiza española, que dicir?

O xuízo contra Vecchi celebrouse hai un mes en Lyon, tras un longo proceso, e o avogado xeral de apelación, David Aumonier, mostrouse “firme e seguro” para entregar ao activista. Pero, en calquera caso, o único que é seguro é que tanto a defensa como a acusación recorrerán e será a estación de enésimas dunha importante loita polos dereitos civís. O diario Rue89 destaca na súa liña a intervención de Vecchi ante o xurado de Lyon: “O seu será unha sentenza moral”.

Lembrando aquel xullo de 2001?

Moitos lectores terán moi presente o contra-pico organizado en Xénova con motivo do cume do G8 en xullo de 2001. Foron miles os manifestantes que acudiron a esta cidade, entre eles non poucos de Euskal Herria. O Goberno italiano reaccionou cunha brutal represión contra o movemento altermundialista que germinaba naquela época. O activista ambiental Carlo Giuliani pagou coa súa vida esta atrevencia. E outros moitos sufriron na súa carne a barbarie da policía, que perderon todos os dentes na masacre do centro de medios organizado na escola Diaz. 600 feridos e 325 detidos. Amnistía Internacional denunciou que foi “a maior violación dos dereitos humanos e democráticos desde a Segunda Guerra Mundial nun país occidental”.

O Tribunal Europeo de Dereitos Humanos condenou a Italia en 2015 por estes feitos, pero a policía nunca acudiu ao cárcere porque foran amnistiados. Pola contra, a xustiza italiana ha actuado con moita obstinación contra varios dos que participaron nesta manifestación. Vincenzo Vecchi é o último deles.

Tras o seu paso polos grupos de antiglobalización de Lombardía desde a década de 1990, Vecchi, como outros moitos, protestou en Xénova en 2001. Por iso, e pola súa marcha antifascista en 2006, condenáronlle a unha prisión de trece anos, baseándose nunhas sinxelas fotografías nas que el aparecía.

Para iso, os xuíces utilizaron unha lei fosilizada vixente desde a época do ditador Benito Mussolini, creada en 1930 polo ministro fascista Alfredo Rocco. “O noso código penal é un código político”, afirmou o dirixente italiano sen desinhibirse, como lembraron no seu escrito de apoio a Vecchi o lingüista Noam Chomsky e outras personalidades. Segundo esta lei, basta con estar nun escenario no que se produciu devastazione e saccheggio (“desfeita e roubo”), para que unha persoa reciba penas duras por “protección moral” a este feito.

Así as cousas, en 2011 Vecchi abandonou o cárcere. Pero o Goberno italiano ha seguido o seu rastro con paciencia durante anos ata que o atopa: cando en 2019 foi detido no pobo de Rochefort (Bretón) en Rochefort (Argoed), Bretón, cando traballaba en Sant-Grave.

Encrucillada entre os tribunais

Durante todos estes anos Vecchi non se escondeu: realizou traballos comunitarios no pobo, estivo pintando casas de veciños, participou en actividades sociais... A súa detención non pasou desapercibida, e non é de estrañar que na frase deste mes de febreiro nas portas do Palacio de Xustiza de Lyon haxa unha chea de persoas procedentes de Bretaña, facendo un chamamento de Vincenzo. Ademais, Milandi acudiu acompañado dun autobús organizado polo equipo de apoio legal aos represaliados do cume do G8 de Xénova.

A cronoloxía completa do proceso adverso pode consultarse na páxina web do comité de protección de Vecchi. Desde o ano 2019 o caso pasou polos tribunais de apelación de Rennes, Angers e Lyon, e o fiscal recorreu periodicamente no Tribunal de Casación de París as súas decisións para rexeitar a euroorden.

En 2021 o Tribunal de Casación levou o asunto ao Tribunal de Xustiza da Unión Europea, o que abriu a porta a unha interpretación borrosa e sorprendente de que non é necesario que os delitos sexan idénticos nos dereitos de ambos os países para que unha persoa sexa entregada. Un escándalo. “É razoable que vinte anos despois alguén volva ao seu país para cumprir a condena imposta por unha lei de Mussolini, cando está integrada en Francia (sic) con todas as garantías?”, pregunta o avogado de Vecchi, Maxime Tessier, na revista de resistencia A Ré3ª e a Peste.

En Genova 2001, unha storia do presente (“Genova 2001, unha historia actual”), obra de Emilio Quadrell, ampliada polo Observatorio da Represión italiana, ven claramente os obxectivos da represión contrarrenal do G8: “Había que suprimir todo aquilo que era crítico coa globalización do capitalismo e o seu pensamento único”. E para xustificalo creouse todo un relato para loitar contra os manifestantes. Neste contexto sitúase a posterior persecución xudicial contra Vecchi desde o Observatorio da Represión italiana. E desde entón, cantas veces as elites do mundo utilizaron a mesma estratexia para criminalizar e esmagar todo movemento de protesta?

Sinalización, persecución, eliminación

Quen desexe dar resposta a esta pregunta pode ler recentemente o informe Criminalización do dereito á protesta, actores e instrumentos (pdf) (“Criminalización do dereito á protesta: criminalización do dereito á protesta: patróns, actores e instrumentos”), publicado conxuntamente por OMAL, Observatorio de Multinacionais Latinoamericanas e Paz e Dignidade. Os autores son Juan Hernández Zubizarreta, Erika González e Pedro Ramiro e analizaron casos tanto en Europa como en América do Sur a instancias do grupo Ezkerra do Parlamento Europeo.

Explican que a criminalización da protesta social “é un fenómeno que se vai estendendo coa decadencia do belle epoque do neoliberalismo”, e que segue unha serie de patróns: sinalar a persoas e organizacións que cuestionan o poder corporativo –convencendo á opinión pública de que están en contra do interese xeral dos cidadáns–; reprimir e perseguir; e si este último non funcionase, “eliminar física” directamente.

O actor principal deste proceso de criminalización é o Estado, segundo os seus autores: a estigmatización, a judicialización, a espionaxe, as ameazas, a reforma dos códigos penais, o monopolio da violencia… son os instrumentos habituais, pero tamén colaboran os think tank e os grupos parapoliciales das empresas.

O informe ilustra exemplos como a campaña mediática iniciada en 2022 contra as mobilizacións dos pobos indíxenas de Ecuador, que vinculou o movemento co narcotráfico, tal e como se está facendo coas actuais protestas peruanas. E máis preto de aquí, no Estado español, os membros da Plataforma Hipotecaria Prexudicada pola Lei Mordaza, que aínda non foi derrogada, refírense ás multas que en Cataluña se impuxeron en dous anos centenares de multas, até acumular 200.000 euros de débeda, “nunha parte da poboación xa moi precaria”.

Todo isto non é novo, o lector pensa. En Euskal Herria temos outro mil exemplos, tanto antigos como recentes: insumitos, activistas contra o TAV, disidentes políticos, estudantes, detidos na contracorriente do G7 de Biarritz.. todos foron, máis ou menos, xoguetes desa estratexia macabra. Pero o máis preocupante é a tendencia: “Todo apunta a que nun futuro próximo irase expandindo o proceso de criminalización –din no informe–, porque o agravamento da crise económica, ecolóxica e enerxética vai incrementar as desigualdades sociais e agravar os conflitos. Ante isto, as elites políticas e económicas queren pór unha barreira para bloquear os cambios estruturais”.

Por tanto, a cuestión Vecchi é tamén unha cuestión de todos, porque é unha barreira que nos encerrará a todos.