Paseo por un corredor escuro e buxán. Detrás chéganme os sons da exposición de Ivan Zulueta distorsionados. Dalgunha maneira, resúltame raro pasar de nada por aquí, atravesar baleiro. Ao final do corredor observo algo brillante, e ao achegarse, grazas á unión dos diferentes elementos, vexo unha composición que toma forma. Podo adiviñar a forma dunha muller nesta composición con láminas de metal. Aínda que aínda non o saiba, logo dareime conta de que para descifrar as pinturas de Koether sempre necesitarei mirar de cerca, de cerca, cara a dentro, dentro desa negrura. Tonalidades sempre negras, ás veces graxas, outras veces brillantes e/ou densas porque o corazón e a esencia da obra de arte, citas, referencias e símbolos que son latexados. Do mesmo xeito que na vida, trátase de achegarse aquí.

Poderiamos dicir que Jutta Koether (Colonia, Alemaña, 1958) é pintora, pero é máis xusto dicir que se acerca da pintura a outras moitas disciplinas, xa sexa a textura, a música ou a performance. Nacido en Alemaña, desde principios dos anos 90 vive en Nova York (EEUU) e a súa escena artística e musical inflúe no seu traballo. Punka, a filosofía DIY e o acabado o-fi teñen eco nas súas obras; ao mesmo tempo, nos seus magos aparecen reflectidos, de forma sinxela e meditada, obras, pintores e movementos artísticos que marcaron un fito na historia da arte. Cuestiona a historia canónica da arte, relato lineal e principalmente masculino que aprendemos nos libros e na escola, a través da apropiación, a copia e a distorsión, para cuestionar a disciplina pictórica “tradicionalmente masculina” e para construír novas genealogía da mesma pintura. En Artium pódese ver unha selección dos traballos realizados polo artista desde 1987 até a actualidade, unha proposta que recubre as paredes brancas do museo de forma sombreada.

Encantoume atoparme coa obra deste artista que até entón me coñecía. E tamén me encantou a viaxe ao museo. De feito, en Artium empezáronse a programar exposicións monográficas dedicadas a artistas mid-caritares que nunca se fixeron no noso país hai uns anos, abordando unha interesante genealogía a través dun traballo curatorial de trazado: Moyra Davey (1958), Katinka Bock (1976), Mariana Castelo Deball (1975) e nesta ocasión Jutta Koether (1958). A través deste tipo de proxectos, podemos coñecer en casa dunha maneira ampla o traballo dos artistas que participan activamente na escena artística internacional, ofrecendo unha ampla oportunidade para investigar a súa traxectoria artística.

A arquitectura da sala dá ritmo á exposición e facilita unha coidada agrupación de obras. A verdade é que me chamou a atención o deseño espacial: todo está colgado na parede perimetral, o gran espazo central está buxán, e quizais iso posúa a visita; o tempo dedicado a cada obra alárgase, o ritmo retárdase, e o visitante afástase e fai un movemento de achegamento para ver que se esconde nas entrañas desas obras de distinto tamaño e acabado. A repetición da coreografía de achegamento e afastamento deu lugar a algo performativo que pode ser observado nestas obras. A propia forma de pintar de Koether tamén ten un signo de perseveranza, na que o movemento, a inmediatez e a precariedade da selección de materiais pódense apreciar en moitas obras de arte. A cercha do teito da sala introdúceche paulatinamente na exposición, e aínda que cobren parcialmente a obra central da exposición, é bonita na medida que nos achegamos –de novo achegámonos– abrindo ante nós o fermoso cadro Touch and Χ 5 (after Rubens copying Tizian) [Toca e Eutsi 5 (despois de que Rubens copie Tiziano)]. A única obra de arte que se atopa nun longo muro é unha tea de case cinco metros de anchura, e a operación de Koether con esta obra é testemuña do acto de incorporar a perspectiva feminista na súa forma de traballar.

Neste caso, o artista copiou a Festa degli amorini ou Omaggio a Venere (oferta Venusi, 1518-1520) de Tiziano, colocando a tea no solo e mediante unha rápida execución. Copia o cadro de Tiziano, como o fixo Rubens. Realiza este tipo de operacións con frecuencia, distorsionando, apropiándose, copiando ou modelando a historia que se conta nela. Un exemplo deste último é o de Leibhaftige Maleras (Pintura enterrada, 2007), no que debuxa unha versión actualizada desta pintura que evita a escena violenta e machista de Botticelli. Koether emprende a acción de copiar sen dúbida nin ironía, coma se fose un acto específico en pintura. Como el mesmo di, “o imperio da miña flora, seguindo a Poussin e Twombly, ou as miñas paisaxes forestais, seguindo a Henri Rosseau, son mundos de 'desmantelamento eterno'. Condúcese sempre por meta-delegación e medios. Como o propio corpo. E un corpo así aprende doutros corpos. Unha imaxe aprende doutras imaxes”.

Na década dos 80, para crear unha genealogía propia da súa historia, moitas mulleres artistas escapáronse das disciplinas tradicionais da arte –pintura, escultura–, da mera posta en marcha dun tipo de arte aínda por escribir, sen cargas nin herdanzas masculinas do pasado. Nel inclúense, por exemplo, perfumes, accións e happenings, e foron VALIE EXPORT ou Carolee Scheemann, artistas feministas que buscaron novas escenas para expresar as súas creacións e desexos. Pero Koether quere influír na propia pintura, quere transformarse nela mesma, no que é "máis masculino" entre as disciplinas artísticas. Por iso, podemos identificar signos de Botticelli, Rubens, Gauguin ou Twombli nos mesmos termos que a pintura. Segundo Koether ningunha imaxe permanece no seu interior, pero hai imaxes que sobreviven nas que o artista centra a súa atención e traballa de forma continua tirando dun fío que non se interrompe.

En Vitoria exhíbense as pinturas de Koether, pero tamén destaca a súa faceta musical. Inclúe actuacións de carácter performativo co baixista de Sonic Youth, Kim Gordon, nas que o ruído, o rumoreo das voces, a distorsión dunha guitarra e as proxeccións das pinturas de Koether coinciden. Para palpar o ton destes espectáculos vale a pena saltsear por Internet. Tamén se poden atopar textos de Koether en diversas revistas artísticas internacionais, comentar obras de artistas contemporáneos e abrir novas físgoas na tradición da pintura.