- A paréntese do século XX, que grazas ao petróleo e á nuclear a enerxía era "invisible" nos nosos recunchos, é xa pecho, pero a nivel social non nos demos conta diso. Nesta situación de urxencia, os decisores antepoñen o arado aos bueyes, e os proxectos de grandes estruturas azoutan, ás veces literalmente, as marxes: algúns medios poden ser alterados profundamente por megaproyectos ou xacementos minerais. Para ser conscientes do problema é moi importante diferenciar os temas: canto hai que producir, para que, como e quen decide todo iso. En base a iso posibilitarase a soberanía enerxética real.
Segundo o IPCC (Panel Intergobernamental de Expertos sobre o Cambio Climático), a transición xusta é fundamental para evitar a catástrofe climática. É dicir, o esforzo do cambio non debe imporse principalmente aos máis pobres: o nivel de xustiza social da transición condiciona a propia eficacia material da transición. Isto supón corrixir os desequilibrios no consumo: para lograr o obxectivo de redución de emisións de gases de efecto invernadoiro (GEI) no Estado francés para 2030, o 50% máis pobre deberá reducir as súas emisións un 3% e o 10% máis rico un 61%.
Ademais de corrixir este desequilibrio, é imprescindible analizar o nivel de consumo estrutural: temos prioridade o illamento térmico dos edificios e os transportes públicos pouco desenvolvidos en zonas como o País Vasco Norte. Nestas áreas estamos moi lonxe: si cumpríronse os obxectivos de illamento de Grenell 2008, aforraríase o equivalente ao gas importado por Francia antes de febreiro de 2022. A enerxía menos contaminante é a que non se utiliza. Só unha vez identificados e reducidos os consumos innecesarios pódese pensar canto e como producir, centrándose na sustentabilidade ecolóxica e social.
No País Vasco Norte existe un gran potencial de enerxía fotovoltaica, empezando por zonas artificializadas ou degradadas: cubertas, aparcadoiros, canteiras, zona portuaria de Baiona, zona de autoestrada. Hai que ter claro que, aínda que se utilicen todas estas zonas e axústense as nosas necesidades, a superficie será insuficiente e a contribución ao cultivo é necesaria. Para iso existen sistemas que permiten a produción de alimentos e a produción de electricidade, sen a artificialización de terras (por exemplo, en kiwis e adaptables a outras producións). A enerxía solar debe ir acompañada da do vento para compensar a súa periodicidade. Para iso existen modelos non brutalistas, que non destrúen os recunchos. Con todo, non serán invisibles, e iso débenos levar á mesura: a loita contra os megaproyectos non debe ser contra os renovables, senón pola mesura.
As augas fecais das zonas urbanas poden ser aproveitadas para producir metano, utilizar moderadamente a biomasa de madeira no medio rural, quentar bombas de calor no mar para vivendas... Para construír un modelo sólido, hai que ser múltiple e en colaboración coa poboación. Estamos moi preto, pero tamén pode ser unha vantaxe para evitar algúns erros coñecidos e non permitir ampliar o modelo de megaproyectos oligopolistas para crear o noso propio modelo coa participación cidadá.