Segundo explícanos o neurólogo Arturo Goikoetxea, aínda que nas probas non se detectan danos, a dor crónica afecto ao 20% da poboación. Di que ás veces o cerebro inclínase e cando detecta unha ameaza como o sistema inmunolóxico pode atacar ao corpo: “Cando hai un fallo na rede neuronal e o cerebro sente unha ameaza, envía unha mensaxe ao individuo para non moverse e cando se move aparece dor”.

O propio Goikoetxea, sen lesións, sufría cada ano unha dor de costas: “era moi incapacitante e durante unha semana non podía saír da cama”. Para o neurólogo, a clave está en comprender a orixe da dor e desaprender o apreso sobre a dor: “Cando rompemos un óso o óso non sente dor, a dor sente no cerebro. É dicir, o cerebro recibe información e dependendo das experiencias e do contexto a sensación de dor é maior ou menor”.

Engade que a información facilitada polos expertos sobre a dor condiciona a maneira de sentir a dor: “O que a xente sabe sobre a dor é información de expertos, e aí os profesionais fallamos porque a información é incorrecta”. Por iso, creou en Vitoria-Gasteiz o grupo GoiGroup para analizar a dor crónica e divulgar a dor: “A nosa intención é desmontar as crenzas creadas en torno á dor e devolver a liberdade que os profesionais quitamos aos usuarios”.

O seu obxectivo é formar e divulgar a dor e atender ás persoas que viven con dor crónica. Pero o equipo non xorde da nada, o proxecto comezou cando tiña dor de costas: “Non podía saír da cama un deses días lin que o peor que podía facer era estar todo o día na cama. Así que aos poucos, e facendo trampa ao cerebro, empecei a moverme”. Aos poucos, movéndose cada vez máis e analizando a dor, logrou mellorar.

Vendo que moverse era bo, explicoulles as cousas que lle facían aos pacientes para quitarlles a dor: “Vin que traballar a dor desde outra perspectiva é moi beneficioso porque esa dor se acouga aos pacientes”. Cando se xubilou creou un grupo “pequeno” para traballar a dor en Vitoria-Gasteiz, e cando se foi ampliando chamoulle GoiGroup.

A ela acudiu Iraia Etxebeste, que sentiu “moi identificada” nunha entrevista en radio. Ao principio só sentía dor dos pés, pero cada vez que facía deporte co tempo notaba malestar no brazo, nos pés ou na perna: “Era moi raro porque saía dous días despois de facer deporte, entón empecei a pensar que podía haber unha conexión entre todas as dores”.

Cando as posibilidades se esgotan, probou de todo: médico, fisión, psicólogo,
osteopata e naturópata: “Non sabían que era, crían que podía ser unha fascitis, pero nas probas non se detectaba nada”. A pesar de ser uns días “mellores”, estaba “enredado” e “desesperado”. Goikoetxea explica que é habitual probar de todo cando non atopan explicación: “Cando se esgotan as oportunidades aceptan o socialmente descoñecido e cando lles benefician non saben como explicalo aos máis próximos”.

Foi atendido por unha fisión en GoiGroup e Etxebeste quedou “sorprendido” porque non lle fixo ningunha proba e non o tocou: “Preguntoume sobre a dor e contoume que é a dor, de onde vén, cal é o punto de partida”. Estivo traballando a dor durante ano e medio.

Ante a reacción do seu corpo tras practicar deporte, Etxebeste deixou de facer algunhas cousas porque temía a seguinte “pena”: “A dor non era insoportable, pero estar de pé era moi doloroso. Tiña 35 anos e dous nenos e pensaba: “Será así sempre? Será cada vez peor? Como será a miña vida?’. A ignorancia “aperta” sobre todo: “Axudoume moito comprender que non era o meu problema, senón algo biolóxico”.

Comprendendo a orixe da dor como consecuencia de Mina, que levaba tres
anos sen correr e tras falar sobre o tema decidiu saír a correr en Vitoria: “Falabamos do bloqueo e saímos dez minutos a correr. Ao día seguinte, a pesar da dor, volvemos saír e deime conta de que non teño lesións”. Aos poucos foise comprendendo a orixe da dor e reduciuse a dor: “Como ás veces se lembra o cerebro, repítoo, pero tómoo máis tranquilo, porque sei que é dun día”.

Segundo Etxebeste, dous pasos axudáronlle a mellorar especialmente: primeiro comprender que a dor é consecuencia dun defecto neuronal e, doutra banda, desmontar a imaxe que construíu de si mesmo: “Si pensas que es débil e si fas algo terás dor, non sairás de el”.

En Euskal Herria son poucos os neurólogos que tratan a dor desde o punto de vista de Goikoetxea; cando comezaron a investigar en Álava reuníanse semanalmente varios neurólogos de Vitoria: “Moitos dicían que tiña sentido o que facía, pero que era difícil levalo á práctica”. Goikoetxea está contenta porque en Navarra e Bizkaia tamén están a investigar: “Afortunadamente, os fisioterapeutas tamén están a pór moita atención en iso”.

Goikoetxea afirma que en moitas ocasións os médicos non estudan ás persoas “no seu conxunto”: “Cremos que só as moléculas explican a dor, pero no home, ademais das moléculas, tamén hai información”. Para o experto, non ten “ningún sentido” fixarse unicamente nas moléculas: “Deberiamos pensar en sistemas de rede complexos, pero isto estase estudando fóra do medicamento”. Por iso, cre que as novas técnicas
da dor deberían incluírse no tema a tratar polos médicos: “Aínda están moi centradas en farmacoloxía e cando non se quita a dor coas pílulas cren que a súa orixe está no nivel emocional”. En lugar de mirar cara a dentro, analízase o tema cara a fóra, di: “Hai tempo dicíase que detrás dalgúns síntomas había deuses, logo botouse a culpa ás arterias; o medicamento sempre buscou culpables fose en lugar de mirar dentro”.

Publicamos en ARGIA un artigo de opinión de Iraia Etxebeste sobre a súa experiencia: Oinazeaz