He vivido dúas experiencias lingüísticas moi diferentes en dous pobos do Sur nas últimas semanas. Unha nunha conferencia organizada por unha institución pública dun pobo vasco e outra nunha asemblea dunha escola. Si estivemos na conferencia máis de 80 persoas, eu diría que o 90% era euskaldun ou que entende euskera; había un presentador, tamén vasco, e os relatores eran falantes cataláns. Sabíase que a charla non ía ser en eúscaro, pero non esperaba que a presentación fose bilingüe, moito máis en castelán que en eúscaro.

Na reunión á que me referín, eramos unhas 40 persoas, unha chea delas que non entendían en eúscaro, e a asemblea celebrouse integramente en eúscaro, ofrecendo tradución simultánea ao castelán. Unha congresista realizou a tradución utilizando unha aplicación móbil.

Fai uns quince anos que vin nunha conferencia de Itsasu utilizar unha ferramenta moi sinxela, portátil, para a tradución simultánea. Sorprendeume a súa sinxeleza. Coñecía traducións simultáneas, utilizábanse desde hai tempo en reunións de varios concellos ou en xornadas de prestixio, pero sempre había ferramentas complexas e por suposto caras.

A ferramenta de Lapurdi, preparada polo grupo de granxeiros vascófilos que organizaba a conferencia, era unha maleta pequena, unha terraza de uso. Pareceume unha oportunidade inmellorable para traer.

Abonda con que o concello ou unha comunidade con recursos económicos compren un artefacto destas características (non son caros) e ofrezan gratuitamente á cidadanía que canalice as súas iniciativas en eúscaro. E, en ausencia de maletas, tamén é posible utilizando teléfonos móbiles.

As súas vantaxes son espectaculares. En primeiro lugar, esta comunidade ou pobo dille a quen non entende o eúscaro como lingua preferente e, por tanto, é importante aprender; ofrécelle tamén un espazo natural para aprender e practicar o apreso, para mellorar o nivel de comprensión; outra das vantaxes prácticas é o aforro de tempo, sabendo como se prolongan as reunións en bilingüe e que aburridas e absurdas convértense en absurdas; é moito máis cómodo para todos, aínda que me tocou ver ao outro menos que non sentirse incómodo. Pero, por unha vez, non está mal que sentan incómodos na linguaxe hexemónica, non? E o máis fascinante é ver nas áreas nas que se avanzou polo menos a nivel de comprensión (e son moitas as que se dan en Euskal Herria), que pouca xente necesita un auricular e, por tanto, cantas oportunidades perdemos todas esas iniciativas en castelán ou, no mellor dos casos, en bilingüe ou en sasi-ele.

Alguén pode dicir que ten algúns obstáculos, como ter que pór un tradutor. Pois si, aínda non creo que se inventou a tecnoloxía da tradución simultánea sen tradutores (quizá non está lonxe), pero hai moita xente no noso país, ademais de profesionais, capaz de traducir unha reunión ou asemblea do eúscaro ao castelán. Alguén falará de que é caro. Si, pode ser, pero esta vez non é porque haxa que traducir a eses pelmas vascos, senón porque nunha comunidade que quere vivir en eúscaro algúns non entenden en eúscaro o que provoca desvantaxes. Porque quen xera gasto, quen sabe as dúas linguas ou quen non entende unha delas?

E a pesar de todo, como nos está custando tanto organizar en euskera reunións, asembleas, actos, etc.? Por que dicimos certa reticencia ao eúscaro? Que nos asusta?