De que falamos cando dicimos que as empresas multinacionais vulneran os dereitos humanos?

Estamos a falar dunha práctica sistemática. Danse violacións de todo tipo de dereitos: civís, políticos, económicos e culturais, mesmo contra as mulleres, laborais... Estas empresas actúan con total impunidade á hora de implantar proxectos xigantes noutros países. Falamos dos asasinatos dos defensores da terra, da contaminación dos ríos e do medio ambiente, da obrigación de toda a comunidade de abandonar os seus territorios…

Non hai ningunha ferramenta para controlar a actividade das empresas?

Non, non existe ningún mecanismo xurídico nin para controlar nin sancionar os impactos das empresas transnacionales. No seo da Unión Europea producíronse varios intentos de facer cumprir os dereitos humanos, pero non se tiveron en conta. En Cataluña conseguiron un fito; en breve o Parlamento empezará a debater o proxecto de lei de creación do centro de transnacionales e dereitos humanos; nós queremos seguir o mesmo camiño.

Para representar a dimensión da impunidade das empresas é necesario saber que os Estados poden ser demandados polos tribunais privados.

A asimetría é enorme. As empresas transnacionales poden demandar aos Estados e facer pagar millóns, pero non ao revés, por violación dos dereitos humanos. Non hai forma de equilibrar esta balanza. Porque existe un réxime xurídico internacional que protexe os intereses das grandes empresas, unha especie de xustiza privatizada, baseada en acordos comerciais.

Para que serve entón o concepto de Responsabilidade Social Empresarial e a atención axeitada que se creou recentemente?

Son principios voluntarios incontrolados para que as empresas se autorregulen. A Responsabilidade Social Empresarial foi un intento de limpar o rostro das transnacionales nos anos 70 e 80. Comprobouse que non serviu para nada. O mesmo ocorre agora coa proposición de lei, que é unha boa atención, porque só obriga a ter informes de análises como consecuencia das actuacións. Sempre haberá asesores “amigos” que acepten devanditos informes. Hai que esixir o cumprimento dos dereitos humanos, non facelo voluntariamente.

Cal sería entón o papel das empresas transnacionales e do centro vasco de dereitos humanos?

Queremos crear un punto de control ante os impactos das empresas transnacionales vascas. A proposta é a constitución dun organismo público de inspección independente. Tería personalidade xurídica propia para recibir e analizar denuncias. Entre as súas funcións estaría a de solicitar contas, realizar inspeccións públicas e propor sancións ás empresas que incumpran a normativa internacional sobre dereitos humanos. Entre outras cousas, o centro pode permitir que as administracións públicas non contraten ou invistan nelas. Abriría novas portas, publificación ou municipalización de sectores, políticas de apoio á economía solidaria…

Mentres tanto, cada vez destínanse máis orzamentos á internacionalización das empresas vascas.

Aínda que nos queren dicir que as empresas vascas son diferentes e que respectan os dereitos humanos, iso non é así. Iberdrola, CAF, Petronor, Gestamp… podemos facer unha ampla listaxe dos seus impactos en países como México, Perú, Palestina… Moitos deles aproveitan a fiscalidade vasca. Noutras ocasións, o Goberno Vasco é accionista. A maioría son contratados pola administración pública. Os beneficios das grandes empresas están a primar por encima do benestar, e pónselles unha alfombra vermella para que se internacionalicen sen ter en conta os dereitos humanos.

As multinacionais estranxeiras tamén producen consecuencias en nós…

É a outra cara da moeda. Xigantes da economía dixital como Amazon veñen ao noso destino, adquirindo o noso espazo e o sector industrial e comercial, entre outros, mentres vulneran os seus dereitos laborais. Este centro, que propón EH Capital Planto!, tería un papel bilateral e o seu obxectivo é ser capaz de dar respostas a estas conclusións.

Até que punto pode afectar o centro?

É un parche concreto. Pero tamén hai unha maneira de dicir que é suficiente e que é hora de tomar medidas concretas, que xa non aceptamos a posición das administracións vascas. Teñen en marcha programas de protección de defensores dos dereitos humanos, unha cooperación internacional forte… pero todo iso non serve para nada se non se traballa a prevención. O control das actividades é posible si hai vontade política.