Tinko Euskara Elkartea traballou durante moitos anos na dobraxe e oferta de películas en eúscaro. María Galarraga foi durante moitos anos a primeira dobladora en eúscaro. Cando a asociación cumpriu 20 anos zinea.eus realizou unha entrevista coa filla Izaskun Arandia. Segundo explicaron no mesmo, Tinko xa traducira 100 películas, emitira 5.000 actuacións e contou con 750.000 espectadores.

Aniversario

No 25 aniversario Galarraga ofreceu unha entrevista ao medio Berria. No mesmo manifestou que os últimos 25 anos deixáranlle “a alegría de cumprir”. Con todo, o cumprimento de todos os obxectivos da asociación era aínda inviable por unha razón principal: “Nun momento dado o sector tamén estaba bastante mal, e aí algúns viron unha fonte de ingresos, e entrou xente que non lle importaba nada o eúscaro nas convocatorias, o que lle impactou todo”, asegurou Galarraga.

Iñigo Arandia é fillo de Galarraga e tamén está en Tinko Euskara Elkartea. O próximo 2023 a asociación cumprirá 30 anos e as cifras anteriores han aumentado considerablemente, segundo Arandia: Abriron preto de 120 películas e contaron con máis de 2.000.000 de espectadores. Ademais de pór as películas a disposición dos centros escolares, tamén ofrecen sesións en salas. Arandia comenta que a experiencia que ofrecen para os nenos é moi especial porque para moitos é a primeira vez que van ao cine con eles.

As películas da súa colección adoitan ser europeas e difúndense con material didáctico. Porque dirixen as películas á educación. Tentan que as películas sexan atractivas e de lecer, pero sempre con valores concretos: a película debe ser unha visión feminista, inclusiva e igualitaria. As películas e os materiais didácticos que se ofrecen ao profesorado prepáranse para os alumnos de Educación Infantil, Educación Primaria e Educación Secundaria Obrigatoria.

Antes, a propia empresa Tinko traducía catro ou cinco películas ao ano, grazas á axuda económica do Goberno Vasco. Con todo, no período 2009-2010, as subvencións foron cedidas a Zineuskadi e perderon esa axuda económica. Desde entón, Zineuskadi decide que película traducirase ao euskera. Si Tinko gústalle unha proxección traducida ao euskera, a dobraxe ponse en contacto co distribuidor asignado para obter a licenza de apertura. Ademais, Tinko traduce unha ou dúas películas ao ano (Tess e Nire Zirkua, por exemplo ). Pola contra, obteñen películas de distribuidores locais.

Traballan proxeccións con valor pedagóxico e audiovisuais axeitadas para os nenos. Durante a selección da película, a asociación ponse en contacto co distribuidor ou produtor. En función da licenza que se obteña para distribuír a proxección, as películas distribúense por máis dun ano até o final da licenza.

Ao longo do curso, despois de ver as películas nos centros, Tinko fai un cuestionario aos profesores para saber como foron a organización, o material didáctico… Para ir mellorando paulatinamente o seu servizo, “evolucionando”, segundo Arandia. No curso anterior recibíronse 300 respostas.

En pandemia e sen pandemia, películas en eúscaro

A epidemia COVID-19 comezou a chegar a nós a mediados do curso 2020. Iñigo Arandia calcula que Tinko Euskara Elkartea perdeu preto de 25.000 espectadores. “Pandemia golpeounos de cheo”, recoñece. A epidemia afectou a moitos e aos centros escolares, clientes dos mesmos. En 2021 a oferta de películas online salvou o curso. Entón, María Galarraga explicou a Berria: “Desde a creación de Tinko Euskara Elkartea tivemos que superar multitude de obstáculos. Este ano, inevitablemente, parounos o proxecto ás Salas de Cine de Eúscaro e adaptounos aos novos tempos, pero o obxectivo segue sendo o mesmo: Que os nenos e nenas de Euskal Herria vexan as películas en eúscaro. Cine en sala ou en casa”.

O próximo curso tamén teñen previsto avanzar e presentarán seis películas: Para os alumnos de E.I. Grufaloa eta Harri Zoupa, para os de 1-2-3 de Primaria Aventura en Prehistoria e De pé ! e para os de 4-5-6 de FP A miña Circo e Elkano, a primeira xira mundial.

Sumando e xuntando

Bieuse é a Asociación de Dobladores Vascos que, ademais de traballar na dobraxe, reivindica unhas condicións laborais dignas dos dobladores. Esta cooperativa está integrada por 52 dobladores, actores, etc. de Euskal Herria. Dobran os medios audiovisuais cos que contan e ademais de duplicalos para Tinko e outras empresas, esperan que pronto comecen a traballar para empresas estranxeiras. Bieuse é o maior grupo de dobladores que traballa en eúscaro. Xabier Alkiza forma parte deste gran grupo.

Alkiza completou unha pequena historia das condicións de traballo en eúscaro na entrevista concedida a ARGIA en 2020. Así o recolleu Gorka Bereziartua: “Na década de 1980, co inicio de ETB, estaba en vigor un convenio estatal que regulaba o traballo dos duplicadores, que se viu interrompido polo traspaso de competencias ás comunidades autónomas”. Engade a continuación as palabras de Alkiza: “Aí comezou todo en ETB. Non só en ETB, senón en case todo o estado. Había moito traballo nos centros, en Madrid e en Barcelona, mantívose o que se marcaba nese acordo. Pero no resto colocouse a barra libre. Como aquí, na zona mediterránea, onde había televisións autonómicas, a precarización e o intrusismo eran impulsados desde as institucións públicas”. Tras varias reunións celebradas en 1990, desde o ano 2000 decidiuse ir reducindo progresivamente a dobraxe.

Unha vez máis, Alkiza subliñou na entrevista concedida a ARGIA a falta de produción que se pode consumir en eúscaro, xa que moitos cren que ultimamente se está explotando, pero non el. Alkiza considera que nos últimos anos non houbo practicamente consumo de eúscaro. Por tanto, agora que saíu máis de dúas producións, parece que está a dar unha explosión tremenda.

Os dobladores vascos levan anos traballando nunha situación precaria, pero foron capaces de levar a cabo diferentes proxeccións.

Avanzando aos poucos

Iñigo Arandia percorreu a mesa con Netflix Euskaraz e Disney+ Euskaraz en Durango, quen lle convidaron a formar parte de Apantallas Euskaraz. Agora, as asociacións Bieuse e Tinko Euskara completan a iniciativa popular Apps Euskaraz. Son parte do proxecto Netflix Euskaraz e Disney+ Euskaraz, entre outros.

A iniciativa reivindica a presenza do eúscaro. Non esixe a tradución ao eúscaro das proxeccións concretas, senón a presenza do eúscaro nas plataformas de streaming. Non son procesos concretos que van asociados a un determinado audiovisual. Así o sinalou Alex Aginagalde, que forma parte da iniciativa: “A nosa reivindicación e loita é xeral, presionando ás institucións e plataformas nas redes e a través de cartas formais facemos reivindicacións e peticións xerais, esixindo que respecten os dereitos dos vascos”.

Foron moitas as fluctuaciones que tiveron os audiovisuais en eúscaro, sobre todo as que foron dobradas ao eúscaro, e os problemas aumentan para un pobo dividido entre dous estados. En España avanzáronse na adquisición de contidos en eúscaro nas plataformas de streaming. En Francia, con todo, están a empezar a pór a disposición os contidos en eúscaro este verán. A pesar diso, Apps Euskaraz non cesará e en setembro manterá reunións coas institucións do País Vasco continental.

O sector audiovisual en eúscaro presenta unha tendencia crecente. Aos poucos hai máis audiovisuais que se poden consumir en eúscaro. É un pequeno avance, pero á fin e ao cabo un avance.