A Inspección de Emprego, que opera en Bruxelas, púxose en serio para os distribuidores dedicados a xigantescas plataformas numéricas, e chama a atención a investigación: Máis da metade dos distribuidores da capital belga son sen papel, en 24 dos 43 controis tramitados este ano o traballador non ten papel. A maioría son para as plataformas Uber Eats e Deliveroo, as multinacionais que están a facer grandes beneficios. Os distribuidores que percorren a cidade dunha punta a outra non están vinculados por convenio de traballo a estas plataformas, teñen un estatuto de autónomo para cumprir as misións difundidas pola plataforma mediante algoritmos. Isto supón unha flexibilización extrema, xa que en definitiva as plataformas evitan os dereitos e deberes que garante o Código de Traballo.

Esta cifra reflicte a existencia de persoas que se valen da impotencia e a miseria extrema do non papeleros para gañar diñeiro cotizado. En concreto, unha persoa de nacionalidade tramita no seu nome o enlace coa plataforma, deixando despois o nome e o acceso á plataforma por unha comisión en papel, converténdose en “prestador de nomes” en terminología de dereito. Algúns deles contan cunha importante fonte de ingresos mediante a súa inscrición en diferentes plataformas e venda polo menos a diferentes inmigrantes. Que o precario explote aínda máis para aliviar a súa precariedade. Niso estamos.

Segundo diversas enquisas, pídenlles até a metade da retribución, rebaixando a hora de traballo no resto a un salario de 2,5 euros. “Estes autónomos convertéronse en explotadores, acumulan rendemento do traballo doutro até recibir 1.000 euros ao mes en arte e iso sen andar en bicicleta!”, como pode lerse na reportaxe Deliveroo, Uber Eats: auto-entrepreneurs précaires et esclavage moderne (“Deliveroo, Uber Eats: autónomos precarios e escravitude moderna”). Podería existir doutra maneira, é dicir, que o capitalismo canalice esa flexibilidade extrema para ofrecer a quen non dispón de ningún recurso o acceso a unha fonte de ingresos, o mesmo, pero desde o quito e a solidariedade. Pero, en xeral, o que prevalece non é a xenerosidade. O norte de África, Afganistán, Siria, Paquistán e América do Sur son distribuidores sen papeis de diferentes orixes.

Nada Ladra, do colectivo Distribuidores belgas en Loita, explica a evolución do sector: “O perfil dos distribuidores cambiou: ao principio eran mozos os que se dividían para Uber e Delivero, os estudantes, os de clase media-baixa. Non era a precariedade que hoxe vemos”. Isto é o resultado dunha maior flexibilización destas plataformas –que non depende do número de reparticións retributivas e da hora de traballo; a obrigación de alcanzar calor a longa e curta distancia; e outras–: “Quen seguirá co empeoramento das condicións de traballo: os precarios, os necesitados, a miúdo sen papeis”. Sábese o risco que supón unha distribución sen seguro social, ademais de en bicicleta ou scooter, canto antes.

Asumindo riscos até ser expulsados

Aínda que non hai datos oficiais, segundo o Accident du travail : silence deas ouvriers meurent de Matthieu Lepin en Twitter, sabemos que desde 2019 no Estado francés hai polo menos dez distribuidores que perderon a súa vida. “Cada reparto costa menos de cinco euros. Así, teñen que traballar moito máis de 35 euros á semana para conseguir un salario estimulante”, pódese ler en Bastamag Accidents du travail non déclarés, pas ou mal indemnisés: lles livreurs de repas payent le prix fort (“Accidentes de traballo non declarados, mal ou totalmente cubertos: os sacerdotes distribuidores teñen que pagar caro”). Meter moitos ou repartilos o máis posible en cada un deles, co risco que iso leva... É evidente que tamén corren o risco de ser expulsados do Estado, xa que en caso de ter control policial son enviados ao centro de retención e de aí ao seu lugar de nacemento.

A situación administrativa dificulta o camiño para denunciar publicamente e mobilizar colectivamente a explotación sufrida. “É perigoso tomar a palabra na praza”, di Nada Ladra. O espazo mediático de Mainstream incrementou os controis policiais. Un dos principais exercicios é como actuar a favor dos dereitos dos distribuidores, tanto para o non papeleros como para os que teñen a cidadanía local, sen pór en perigo aos ilegais, e sen pechar esa mala fonte de ingresos, pero única.

Os colectivos de distribuidores desenvolvidos nos últimos anos están a reivindicar o paso do estatuto autónomo ao estatuto de empregado. Porque implica a garantía duns dereitos laborais: seguridade social, desemprego e cotizacións a retornos. Din que tamén sería en beneficio do non papeleros, porque poderían demostrar que traballaron para o procedemento de regularización. Tamén terían máis posibilidades de loitar contra as ofensas, ataques e desprezos racistas sufridos no traballo, que fixeron protestas polo racismo sufrido, apoiadas por sindicatos e colectivos.

Tamén hai quen contratan directamente, como plataformas Frichti ou Stuart. No período de confinamento debido á peste do coronavirus, as solicitudes creceron, con escaseza de man de obra, e abríronse as portas aos sen papeis, aceptando os pasaportes orixinais. O certo é que, axiña que como se tachou a necesidade, as contas pecháronse do día para evitar as multas ao día seguinte. A compañía Frichti pechou 200 contas, mentres que Stuart pechou 10 veces, seguindo a “obrigación de aplicar a lei”. En abril do ano pasado, 66 distribuidores sen papeis acudiron aos tribunais, apoiados polo colectivo de distribuidores autónomos para plataformas CLAP e o sindicato CXT. Esixen dignidade e regularizacións.

O fundador do colectivo Jérôme Pimot CLAP sabe que estas plataformas se están movendo grazas á explotación dos sen papeis: “[Contra Frichti] ponse de manifesto a generalización da explotación dos sen papeis. Na súa falta, deberían traballar cos distribuidores legais que teñan máis peso para mellorar as condicións laborais, obrigándolles a mellorar as condicións. Pero os clandestinos poden afogarse sen límites baixo a torre de traballo”.