É pronto, quizais antes do normal. Por unha vez decidín aproveitar ben o día e coller o autobús cara a Lasarte en menos de oito cuartos, e conseguir levantarme a tempo para cumprir o que decidín, porque as estrelas sempre pesan máis do desexado. Espero na parada da rúa Urbieta de San Sebastián para finalizar o café solicitado xa na panadaría adxunta. Pero despois duns minutos non aparece ningún autobús, polo menos que me leve até Lasarte.

A pouco do oito lanceime á parada da Avenida da Liberdade, na carreira pequena, para coller o autobús que tería que saír a punto. Para cando cheguei aquí hai un pouco de xente esperando. Estivemos esperando e un día aparece un autobús que vai cara a Lasarte. Unha muller en fila diante de min preguntou ao condutor se o autobús que pasa por Amara, que me ía a recoller na rúa Urbieta, vai vir, non pasou. A pregunta tranquilizoume, porque non perdín eu o autobús, senón el. Pero o condutor non sabe nada, e como el tamén veu tarde e non lle convén viaxar máis tarde, empezamos a subir. O outro apareceu niso. En lugar de pasar o oito, por tanto, cheguei a Lasarte ao oito e media, máis temperán que noutras ocasións, pero se hai que dicilo todo.

O 1 de xullo de 2021 renováronse todos os servizos de autobús que unían Tolosa con Buruntzaldea Donostia. Desde entón, os usuarios e os condutores non estamos afeitos aos novos horarios. As frecuencias cambiaron e os atrasos son menos frecuentes. Todo isto fai que a preguiza que me dá cada vez que vou coller o autobús sexa aínda maior que a que teño na miña vida habitual, e que cada día teña que coller o autobús.

Até entón, as liñas de autobuses que unen Donostia-San Sebastián con Lasarte-Oria, Andoain, Urnieta, Hernani, Astigarraga, Tolosa, Irura, Villabona e Usurbil estaban divididas en tres concesións. En 2014 a Deputación Foral de Gipuzkoa puxo en marcha o plan de reordenación da rede de concesións de Lurraldebus. Finalizaron en 2015, pero quedaron fose as liñas de Tolosa e Buruntzaldea. As empresas que xestionaban estas liñas recorreron ao concurso público. A intención da Deputación Foral de Gipuzkoa era unir as liñas servidas por estas tres empresas nunha única zona para unilas todas co código UE.

Finalmente, os tribunais consideraron que o proceso do concurso foi o axeitado e a concesión seguiu adiante con gran atraso. Finalmente, a proposta do Grupo Alsa e a empresa biscaíña Tansitia resultou gañadora do concurso, adxudicándose o contrato no outono de 2020. É unha concesión por dez anos, prorrogable por dez anos máis, por un valor total de case dez millóns de euros anuais. As tres empresas que até entón operaban nestas zonas apuntábanse aos autobuses que unían San Sebastián con Tolosa e Buruntzaldea: As liñas xestionadas pola empresa Garayar levaban a letra G, as liñas de TSST a letra T e as de Areizaga a de A. Desde a entrada en vigor da nova concesión, todos levan o nome de UTE. En total son dezaoito liñas de catorce días e catro noites.

Pero a intención da Deputación Foral de Gipuzkoa non só foi cuestionada polas empresas, senón que tamén os municipios e os traballadores criticaron o anteproxecto de concesión. En 2017 denunciaron as restricións previstas nas liñas de autobús duns 130 traballadores. Ademais, no anteproxecto da Deputación Foral de Gipuzkoa tampouco se contemplaba a mellora das condicións laborais dos traballadores, e non se facía referencia a ningunha determinación nin lei respecto diso.

Posteriormente, en 2019, coa concesión no aire, os traballadores denunciaron a imposibilidade de negociar o convenio coas empresas Areizaga, Garayar e TSST, por falta de autorización da Deputación Foral. Desde que en 2017 a Deputación Foral de Gipuzkoa presentou o anteproxecto de concesión, os sindicatos UXT e LAB denunciaron que as condicións laborais dos traballadores estaban conxeladas, e lembraron que ata que non se adxudicou o contrato isto non era así era responsabilidade de Deputación. Pero a cuestión alargouse aínda máis. Coa nova concesión tamén se mantivo a todos os traballadores até agora, así como os autobuses da flota, salvo os de renovación. Neste período, con todo, os autobuses destas liñas envelleceron aínda máis e chegoulles o momento de renovalos.

Para renovar os autobuses de Buruntzaldea, algúns dos máis antigos que quedaban dos autobuses de Lurraldebus, a Deputación comprou trinta novos autobuses híbridos. A deputada de Mobilidade e Ordenación do Territorio, Rafaela Romeu, asegurou que a flota de Lurraldebus converteríase na máis moderna e verde.

^{Parada de autobús Kaosa}

Para quen vive en San Sebastián é bastante cómodo moverse aos pobos de ao redor e viceversa. Non faltan escusas para moverse entre a capital guipuscoana e as comarcas veciñas, traballar, ir á escola, reunirse con familias e amigos, lecer... Segundo datos da Deputación Foral de Gipuzkoa, en 2017 realizáronse 6,5 millóns de viaxes nos traxectos dos autobuses que actualmente levan o nome de UE. A conexión principal foi entre Hernani e San Sebastián, con 2.204 pasaxeiros por día e sentido. Posteriormente, a conexión entre Lasarte-Oria e San Sebastián foi a máis numerosa, con 1.485 pasaxeiros por día e sentido.

O 1 de xullo de 2021, por tanto, os autobuses cambiaron de imaxe e denominación, pero tamén de forma regular. En teoría, as liñas de autobuses de Buruntzaldea pasaron de 162 viaxes semanais a 173, pero cando entrou en vigor o novo horario notouse demasiado o cambio e non para ben. É difícil para quen ten que utilizalo no día a día adaptarse a este tipo de cambios, como os novos horarios e nomes, máis aínda cando non son axeitados.

Nada máis pór en marcha as novas liñas, a Deputación Foral de Gipuzkoa tivo que reunirse cos concellos e a empresa dos percorridos dos autobuses. Os cambios que xeraron o “caos”, denunciou LAB. A responsable de transportes de Gipuzkoa, Ekaitz Telleria, explicou nas declaracións realizadas en xullo do ano pasado que o proceso de concesión encerrouse nos tribunais e que a Deputación non realizara as obras necesarias antes da entrada en vigor das novas liñas.

Por unha banda, Telleria denunciou que a Deputación Foral de Gipuzkoa non contrastara o asunto cos concellos, e por outro, que a propia empresa tampouco sabía cal era o servizo a prestar. De feito, entregáronse aos condutores de autobuses a véspera da posta en marcha dos horarios, o 30 de xuño. A véspera, ademais, moitos traballadores descoñecían os cambios e comunicáronlles que o seguinte ía ser un caos.

Foron moitos os usuarios que se queixaron eses días. Gipuzkoako Hitza recibiu o maior número de incidencias en Astigarraga, xa que eliminaron a estación do centro e cambiaron a frecuencia. A redución da frecuencia do autobús que pasa de Donostia a Hernani por Aiete tamén suscitou queixas.

Caos foi o primeiro día do mes de xullo do ano pasado, así como os días e semanas seguintes, e cando pronto se cumpre un ano parece que nos afixemos aos novos autobuses. De feito, algunhas correccións realizadas nos servizos como consecuencia das queixas acougaron a ira e a inquietude.

A Deputación Foral de Gipuzkoa considerou como un exemplo da importancia que a Deputación Foral de Gipuzkoa outorga ao transporte público. Outros moitos ven o xogo do mercado detrás de todo iso, pondo de manifesto o peso dos criterios económicos neste tipo de contratos máis que a idoneidade e eficacia do servizo. Foron moitas as redes sociais e os comentarios de noticias sobre o tema que utilizaron a frase “É o mercado, amigo” do político español Rodrigo Rato para resumir a situación.

Os servizos públicos de transporte de viaxeiros por ferrocarril e estrada están suxeitos ao Regulamento do Parlamento Europeo e do Consello. A norma, de 23 de outubro de 2007, establece como obxectivo final ofrecer servizos de interese xeral que sexan máis frecuentes, seguros, de maior calidade e máis baratos que os que podería ofrecer o “xogo simple” do mercado.

O problema é que os recursos para iso son cada vez máis limitados. A crise económica que se acentuou nos últimos anos aperta cada vez máis os servizos públicos, como aperta a vida da xente, e os recursos que supostamente deberían superar a lóxica do “xogo simple” do mercado están obrigados a loitar contra el nunha guerra perdida. O transporte público é un recurso imprescindible en Donostia-San Sebastián e Lasarte-Oria, e é imprescindible alí onde non existe. Pero, de que se toman estas decisións? A dispoñibilidade e o que debería depender da necesidade organízase en función da sustentabilidade e a rendibilidade económica.