A través das fotografías de casa, o proxecto ELAS recolle a historia das mulleres dos barrios altos de Bilbao (San Francisco, Bilbao A Vella e Zabala). Como sucedeu?

Deuse de forma moi natural. Realizamos encontros nas súas casas e a través dos álbums fotográficos da casa chegamos ás súas vivencias. De todos estes relatos quixemos formar un atlas de memoria. Un novo álbum, un álbum colectivo; crear un punto de encontro para activar a memoria.

Quen son esas mulleres?

Hai moitas vidas conectadas no mesmo lugar, nestes barrios, nos barrios altos de Bilbao. Son tantos, que todos somos ELAS. A través das súas fotografías facemos un percorrido polos momentos históricos e sociais que atravesaron o barrio. Tendas, bares, cines e escolas entrecrúzanse na memoria de cada un deles, todos pasaron pola tenda de doces de Merche. Ao mesturar estas fotografías, crean un novo álbum de memorias colectivas que envorcan clichés e estigmas que supervisan a historia e o presente dos barrios altos e que revelan as vidas das mulleres anónimas locais. Residentes no centro pero marxinais, con fortes identidades e estratexias de supervivencia.

Que relación ten o esquecemento a existencia de mulleres e veciños de barrios historicamente estigmatizados?

Hai dous tipos de silencio. Silencio autoinpuesto, que é un exercicio de liberdade, mantendo en silencio o que non se quere lembrar ou dicir; e esquecemento imposto que actúa como opresión social. As historias e voces das mulleres non están na historia hexemónica, é algo que se dá a nivel global. Nos barrios altos súmanse á condición feminina outras opresión, como a clase e a raza. Por iso son tan representativos os seus testemuños, porque nestes barrios únense estigmas, clichés e tabús nas vidas de todas esas monxas, puta, xitanas, trans, inmigrantes, militantes e xogadores de póker.

Como tomaron o proxecto?

Os encontros con todos foron apaixonantes. Creamos espazos de confianza para acceder a cociñas e salóns e compartir fotos e historias vividas. Hai unha frase que se repite ao principio como un mantra: “Eu non teño nada que contar”. Creo que a esta xeración de mulleres a sociedade debe facerlles sentir protagonistas das súas vidas e dar importancia ás súas vivencias. Pero tamén debemos a todos os que veñan despois. Porque as historias familiares suceden, pero tamén o silencio. Eles están encantados e cada vez son máis os que queren participar no proxecto.

Levou fotos e historias de mulleres do espazo privado ao público. Cal é a importancia do salto da memoria individual á memoria colectiva?

Levei as fotos recollidas ao espazo público en pleno confinamento de 2020. Nas persianas de locais que non se utilizaban no barrio incorporei fotografías de gran formato cun código QR que permitía escoitar as voces das mulleres a través do código. A integración destas memorias individuais no colectivo pon de manifesto realidades non mencionadas, deixa de ser unha historia individual propia, sinalando lugares comúns. Moita vida e o mesmo barrio, e a condición de ser muller sempre presente.

Nos barrios altos de Bilbao tamén se está dando o proceso de gentrificación. Ante a homogeneización, a despersonalización e a expulsión dos veciños, que supón este proxecto?

Vivimos un momento social e cultural urxente, é moi importante escoitar os relatos das mulleres que viven nel. É un barrio en constante cambio, ameazado pola falta de memoria. O recoñecemento da historia é fundamental para manter a identidade dos nativos.

Agora tes nas túas mans a publicación dun libro. Que nos pode adiantar?

Trátase dunha publicación que recollerá o carácter vivo do proxecto. Un amplo álbum onde poderemos ver e escoitar aos protagonistas. Sendo máis coherente que as mulleres poidan escoitar desde a súa voz, Alberto da Fouce está a traballar unha peza sonora para incorporala ao libro a partir de testemuños de máis de 30 horas. Cruzando as súas voces reconstrúen os seus recordos íntimos e persoais, e unidos nun diálogo coral créase un novo testemuño colectivo, un relato inédito. Levo sete meses inmerso nun proceso de edición e construción, xunto ao editor Federico Paladino da Balsa. Estou a desexar ter e compartir!