Como ven as guerras desde os ollos das xornalistas?

Tratamos de romper as narrativas previas sobre a guerra en xeral e sobre o papel das mulleres en particular. Desde a década de 1990 as mulleres e os nenos representáronse como vítimas, estamos a ver na guerra de Ucraína que o discurso se está perpetuando. Quixemos romper o único rol que teñen as mulleres co concepto de estar nun campo de refuxiados, único contacto dos homes xornalistas coa realidade das mulleres no contexto patriarcal e musulmán de Oriente Medio e do Magreb. O 50% da sociedade non estaba representada.

Que vos permitiu achegarvos a estas realidades?

A metade dos membros do libro son xornalistas locais e os demais internacionais, pero cunha longa traxectoria en Oriente Próximo. Non somos paracaidistas. Coñecemos o tecido social e a linguaxe, como ferramenta fundamental para xerar un clima de confianza. Pasamos da primeira liña á retagarda, espazos privados xeralmente reservados a mulleres. Confirmamos que as mulleres non son vítimas. Uns son membros radicalizados do ISIS, recrutados por outras mulleres; outros son estudantes universitarios que queren ser economicamente independentes...

Tratábase de cambiar o prisma.

Había que mirar cara atrás, virar. O sangue é vermella e as calaxnikovas son iguais en todas partes. As mulleres sempre estiveron aí, nas guerras que Occidente non quería imaxinar como heroes, porque a independencia das colonias europeas eran guerras. Por tanto, si, houbo moitos anos de falta de recursos para chegar ás mulleres, pero tamén de interese.

Comprobastes que a violencia sexual segue sendo unha arma de guerra. Nestas entrevistas é especialmente importante o papel das xornalistas, non?

Durante as guerras os corpos das mulleres convértense en campos de batalla. Destrúen a mulleres para destruír un pobo. No contexto da violencia sexual, mirar aos ollos e falar na súa lingua xera un clima de serenidade e confianza que é necesario. Este tipo de entrevistas non poden ser realizadas polos homes, primeiro porque son homes e segundo porque son estranxeiros. Cando hai outra persoa, xa sexa tradutora ou fixer, nestas entrevistas pérdese o vínculo entre dúas persoas imprescindible. Cóntanche cousas moi duras e persoais, temas tabús.

Non podemos falar de mulleres e de guerra sen falar de sexualización.

Occidente non sabe que facer cando ve a unha muller cunha arma. Os kurdos están aburridos co fusil na man cando o xornalista estranxeiro acode a facer fotos. Por suposto, reproducindo os estereotipos de beleza occidentais. O libro recolle un caso moi significativo, Asia Ramadán era miliciano en 2015, unha bela muller que foi bautizada polos medios como “Angelina Jolie de Oriente Próximo”. Cando morreu loitando contra o Estado Islámico, un xornal británico titulou “Morreu Angelina Jolie de Oriente Próximo”... Non ten ningún valor informativo.

Tamén reflectiron que en tempos de guerra a vida continúa inexorablemente.

O que chamamos normalidade oasis adoita xurdir en conflitos armados. Abordamos esta narrativa diferente nas reportaxes: vodas, bebedeiras, danzas, orificios de morteiros convertidos en piscinas infantís, clases de tango ou parkour polas rúas reducidas... Son escasas normalidades que axudan a humanizar aos cidadáns que sofren a guerra e axudan aos cidadáns a non perder o sentido.

O libro escrito por tres xornalistas locais e outro tres internacionais chámase Balas para todas. Por que?

En honra a todas as mulleres loitadoras que atopei. Sempre gardaban unha bala para evitar o uso dos corpos das mulleres como campos de batalla; así, antes de ser capturados polo ISIS, dispararíanse a si mesmos. Non querían caer no concepto de vítima en absoluto. Dun modo ou outro, aínda que metaforicamente, todos gardan unha bala na recámara. En honra a todas as mulleres que non son pasivas, porque na guerra todos participan, todos sofren, hai mulleres.