O 24 de febreiro de 2022, Vladimir Putin pásase á historia como o comezo dunha “operación militar especial” contra Ucraína. Non se asusten, utilicei nestes momentos o mesmo eufemismo que o autocrático ruso porque é un exemplo moi representativo da guerra comunicativa que se está librando nun e outro lado da nova tea de aceiro.
Non serei eu quen estude as implicacións desta nova guerra na clave xeopolítica e económica, para iso hai auténticos expertos e un corrente de opinión que coa baixada da pandemia estaba a quedarse sen tema. O que me parece máis significativo é a batalla que se está levando a cabo polo relato e o control da opinión pública.

A Unión Europea (UE) anunciou un paquete de medidas e sancións contra Rusia, entre as que se atopaba a prohibición de emisións dos medios de comunicación Russia Today e Sputnik en Europa, así como o bloqueo das contas principais das súas redes sociais e plataformas de difusión. É unha decisión sen precedentes a nivel comunitario que atenta directamente ao dereito á información e á liberdade de expresión, abrindo a porta á censura dos medios de comunicación ao efecto.

Días despois, o alto representante de Asuntos Exteriores da UE, Josep Borrell, anunciou desde Bruxelas que estaba a traballar nun marco para castigar aos actores implicados en campañas de desinformación. “A democracia é un sistema que considera a información como combustible”, dicía. E é o que eu pregunto: quen decide que é verdade e que mentira?

As noticias que chegan de Moscova tampouco convidan o optimismo. Os xornalistas dos principais medios de comunicación de todo o mundo abandonaron o país tras a firma dunha nova lei por parte de Putin, que impón penas de prisión de até quince anos por difundir “noticias falsas”. Así mesmo, os medios de comunicación independentes foron bloqueados e as redes sociais como Facebook, Instagram e Twitter.

A este panorama desolador hai que engadir o asasinato de xornalistas que traballan no terreo, como o estadounidense Brent Renaud, que ampliou a tráxica lista de polo menos dez xornalistas mortos en 2014 desde que estalou a guerra de Donbass. Como non, eu fago as palabras do reporteiro Hibai Arbide: “As mortes dos xornalistas non son máis importantes que as dos demais, pero sen cámara as guerras son peores para todo o mundo”.

Esta presunción fai insoportable o silencio de gran parte da profesión tras a detención de Pablo González en Polonia. González é xornalista, acusado de “espionaxe” sen achegar ningunha proba, pero incomunicado ante a inacción do Goberno español por non dicir “colaboración”.

Mentres, os medios de comunicación presentan decenas de xornalistas freelance como “correspondentes” ou “representantes especiais”, pero deben afrontar por si mesmos os gastos de cobertura, arriscando a vida a cambio de catro cans pequenos. Profesionais honestos, sen ningún tipo de responsabilidade, que viaxan a unha zona de conflito sen os coñecementos necesarios e sen a posibilidade de achegar nada novo, mentres gastan os escasos recursos da poboación afectada a cambio dun puñado de líquenes nas redes sociais.

Toda esta corrupción reafirma a soada frase do político inglés Arthur Ponsonby: “Cando se declara a guerra, a primeira vítima é verdade”. E aí estamos algúns, criticando a censura, lendo todas as fontes e defendendo que queremos decidir pola nosa conta a quen dar credibilidade.