Ucraína, finais do século XIX. Estableceron as regras do ucraíno moderno. O país dependía do Imperio ruso, pero grazas ás políticas imperiais socioeconómicas liberais e, tras séculos de guerra e conflito, o país viviu unha floración cultural e económica a través dun período pacífico. Fundouse a primeira universidade na capital e inaugurouse o primeiro teatro de ópera. O telégrafo, o tranvía e moitas infraestruturas chegaron por primeira vez, e nese contexto regularon a lingua. Unha destas normas dicía que o nome da capital era o dos países da rexión, e que a súa forma latinizada, é dicir, que Kyiv era o exónimo a utilizar polos países occidentais. Pero o esforzo ucraíno non tivo resultados e no estranxeiro seguiron utilizándose principalmente o nome de Kiev, que provén do topónimo ruso. Por unha banda, Ucraína nunca contou cun Estado propio e até entón formou parte dos Estados dominantes do ruso ou o polaco. Doutra banda, ademais das políticas socioeconómicas abertas, o goberno imperial instaurou unha estrita rusificación aos ucraínos, polacos e xudeus que vivían no país.

O 20 de novembro de 1917 proclamouse a República de Ucraína, pero a independencia durou pouco tempo para os ucraínos. En 1920 os soviéticos tomaron o país e no seguintes seis décadas o proceso de rusificación intensificouse co uso do exónimo Kiev.

Coa recuperación da independencia en 1991, o goberno emprendeu os esforzos para revolucionar o proceso de rusificación. En 1995 establecéronse as leis para traer os topónimos ao alfabeto latino, e confirmouse que Kyiv era o exonimo oficial da capital. Pero a campaña non tivo éxito ata que os conflitos políticos empuxáronlle. Tras a crise do Crimea en 2014 e a guerra de Donbass, o uso de Kyiv en inglés estendeuse amplamente. E recentemente, como consecuencia da invasión rusa, está a estenderse a máis linguas.

A Organización das Nacións Unidas recomenda o uso da forma Kyiv en inglés e castelán, a pesar de que a Real Academia Española apoie a Kiev. Pero até agora a propia ONU propuxo utilizar Kiev en francés.

Tirando dos exónimos

Para os exónimos non existe unha norma ou criterio claro, e moitas veces contraponse. Hai que manter o costume ou cambiar os nomes respectando a orixe? Hai que priorizar a escritura ou a pronuncia? Hai que utilizar a mesma forma en todas as linguas que utilizan o alfabeto latino ou cada unha delas débea traer á mesma?

París escríbese igual en francés, inglés ou euskera, pero pronúnciase de forma diferente. En cambio, China, China en castelán e Cina en italiano pronúncianse do mesmo xeito, aínda que non se escriben da mesma maneira. Ademais, están bastante afastados da pronuncia orixinal en chinés; Zhongguo ou Zhonghua sería a máis próxima fonéticamente.

E cando estamos en China, como temos que dicirlle á capital? Pequín ou Beijing? Peking foi durante moito tempo o nome latinizado por excelencia e de aí vén Pequín. Beijing está máis preto da pronuncia orixinal e, por exemplo, utilízase en inglés. Con todo, en alemán, ruso ou castelán mantense a forma Pequín. Os italianos chámano Pechino.

Tamén en eúscaro tendemos a venerar os principais topónimos da zona (Bordeus, Madrid, Barcelona...), pero niso dominan os italianos: Á capital francesa chámanlle Parig, á cidade de Frankfurt Francoforte…

Así, si non hai un criterio claro e unificado, prevalecerá Kyiv ou Kiev manterao? Seguirá sendo Alemaña decenas de exónimos (Germany, Allemagne, Saksa, Niemcy, Tyskland…) ou se estenderá a orixinal Deustchland? Algún día chamámoslle a Hungría Magyarorszag? Ou máis facilmente a Finlandia Suomi?