“Cultivo 4.0”, Smart Farm, “cultivo de precisión”, “cultivo numérico”, “cultivo intelixente”... son todas as nocións novas para definir o cambio que algunhas persoas desexarían achegar no sector primario. Sexan robots, drones, computadores, chips ou cámaras, a integración das tecnoloxías numéricas na produción alimentaria ocupa cada vez máis espazo entre as institucións e as multinacionais, pero cústalle máis difundilas entre os campesiños. Robot detector de herbáceas, de ordeño, ou de polinización por substitución de abellas, que tenta introducir tecnoloxía e intelixencia artificial na cadea alimentaria. Din que os datos e algoritmos recolleitos no big data permiten coñecer exactamente cales son as súas necesidades para cada terreo ou cabal en cada caso, evitando despilfarros innecesarios, de aí a noción de “cultivo de precisión”.

As empresas privadas levan tempo soñando con controlar todo o cultivo. Porque sempre temos a necesidade para comer para satisfacela, porque pode ser unha fonte de ingresos constante. Desde a década de 1990, os OGM tratan de converterse en donos do mundo grazas á propiedade de sementes modificadas xeneticamente. Agora, con todo, tamén o fan por medio do numérico. A multinacional Bayer adquiriu en 2018 un Monsanto especializado na produción de OMGs, que actualmente está a investir en cultivos numéricos, converténdose no líder mundial.Destinado á numerización do cultivo con 500 traballadores en 2020, desde 2017 multiplicou por 2,5 o número de traballadores empregados para iso. Acompáñanlle, entre outros, o poderoso sazonador produtor Yara e as multinacionais McDonald´s ou Walmart, símbolos do capitalismo.

Hai que preocuparse do que escribe Morgan Ody, cultivador de Confédération Paysann, no seu texto Nous, paysans, refusons a colonisation de l’ONU par l’agrobusiness (“Os campesiños rexeitamos a colonización da ONU polo agrobusiness”): “O seu obxectivo é redondear a industrialización da produción alimentaria, mediante a total artificialización do proceso. Finalmente, o ‘smart laborantza’, baseado na robotización, o big data, a química e as biotecnoloxías, ten como obxectivo o cultivo sen cultivar”. Por iso opúxose desde os seus inicios a Via Campesiña, sindicato de pequenos agricultores: “Coa noción de ‘cultivo intelixente’ queren pór unha máscara verde á lóxica agroindustrial”.

A maioría das start-ups que impulsan esta transformación atópanse en EEUU, China e India, e como pode pensarse non son cooperativas ou asociacións formadas por campesiños... Basicamente son os mesmos que na época estendéronse polos praguicidas e logo polos transxénicos, e agora estase eloxiando o cultivo numérico. Unha vez máis temos aos sindicatos promotores da produción intensiva e industrial. Así fala Christine Lambert, presidenta da FNSEA: “O uso do robot é unha vía para reducir a difusión de produtos fitosanitarios”. O problema é que, en lugar de fomentar o cultivo popular e ecolóxico para reducir a extensión dos fitosanitarios, prefiren a agricultura dirixida polos robots.

As institucións tamén son parte da evolución, entre elas a Unión Europea. O programa Horizon Europe, dedicado á investigación e innovación, conta cun orzamento de 95,5 mil millóns de euros para 2021-2027 –5,4 mil millóns do Plan Next Generation UE–, dos que 8,95 mil millóns están destinados á alimentación, o cultivo e o medio ambiente. O Plan de Investimentos Futuros PIA4 acordado polo Goberno francés o pasado ano conta tamén con 100 millóns de euros para empresas privadas neste ámbito. A estrutura pública Inra creou 200 star ups nos últimos vinte anos, e nos últimos tempos especializouse cada vez máis en Laborantza 4.0.

A lema de toda a vida: a loita contra o cambio climático

Como non podía ser doutra maneira, a plataforma GACSA, creada pola ONU para o cume climático de 2014. “Facendo fincapé na necesidade de innovar ante a emerxencia climática, GACSA está a facer apología do modelo de cultivo en primeira liña dos lobbies agroindustriais” pode lerse no documento elaborado polas organizacións non gobernamentais Action contre a faim, CCFD-Terre Solidaire e Oxfam.O
24% das emisións de gases invernadoiro a nivel mundial proceden do cultivo, un 10% a nivel europeo. Pero coidado, a enfermidade está no modelo industrial: os cultivos animais alimentes deducen a vertedura de metano, os condimentos químicos estendidos nas monoculturas e as deforestacións destinadas a aumentar a extensión deste modelo. Por exemplo, o continente africano, que conta co 55% dos seus traballadores ocupados por cultivos, ten só o 15% das emisións do sector primario, e só o 4% das emisións a nivel mundial proceden de África.

Isto non ten sentido a numerización do modelo industrial. Pintar en verde non solucionará o problema da emerxencia climática, xa sexa por un robot ou por un labrador, xa que sempre contaminará os condimentos químicos. Ademais, sabemos que a produción de novas tecnoloxías contamina enormemente, por exemplo coa explotación de minerais.

Teñen como segundo argumento a solución contra a fame, como cos transxénicos. En 2050 teremos 10.000 millóns de habitantes e teremos que aumentar a produción, pero ttipando os efectos invernadoiro. “O cultivo de precisión achega solucións tecnolóxicas aos problemas sociais, políticos e ecolóxicos, pero estas solucións son ideadas para seguir mantendo os modelos convencionais. Alta, sabemos que o sistema é o responsable dos problemas”, pódese ler The combine will tell the truth de Christopher Miles: On precision agriculture and algorithmic rationality (“A colleita denúncianos a verdade sobre a racionalidade dos cultivos e algoritmos de precisión”) no artigo zumento. Esta idea que explica serve para o almorzo, que no mundo ten un 10% de fame, pero ao mesmo tempo un 20% dos alimentos van ao lixo; para a escaseza de traballadores –a cuarta parte das granxas europeas han desaparecido nos últimos dez anos, pero incrementouse a produción–; para a precariedade dos agricultores, e outros.

Sexa unha lexislación rigorosa, unha subvención inxusta ou un mercado liberal e mundializado, o campesiño ten moitos obstáculos para actuar libre e dignamente no seu caserío. Esta nova era suporía unha nova dependencia dos poderosos big data e GAFAM... unha solución que, unha vez máis, prexudicaría.