Mayotte está a 8.000 quilómetros de París. Pequena illa do océano Índico, con estatuto departamental e rexional de ultramar francés e dependente de Francia desde o seu colonización en 1841. 376 km2, situados no continente africano, dentro do arquipélago dos Comores. Un territorio de gran miseria social, a pesar de que apenas se fala diso na metrópoli: 77% vive na pobreza, cando son o 14% na metrópoli de Francia; a taxa de paro é do 30% –o 8% na metrópoli–; o 29% ten auga dispoñible en casa; o nivel medio de vida na metrópoli é de 1.700 euros, en Mayott é de 260 euros; e o 40% das vivendas son chabolas precarias de chapa de ferro, que contabilizan 63.100, un 4,1% anual. Estes datos pertencen ao Instituto Francés de Estadística INSEE. Tamén “Francia”, no sur global, “Francia”, lonxe de París.

Pero a miseria social e económica non a sofren todos por igual. Neste sentido, o perfil dos residentes nas chabolas é significativo. En primeiro lugar, o 65% son inmigrantes e, entre os franceses que viven nel, só o 10% é orixinario da metrópoli.

A illa, de 290.000 habitantes oficialmente, conta cun 50% de foráneos, o 95% deles de Komores. Como non lles resultará atractivo o pedazo de “Francia” a 67 quilómetros? Os Kwassa kwassa son os comoretanos que chaman barcos ttip de pesca –non se di que esta lingua non é a única lingua oficial coñecida e francesa–, e o drama de Kwassa kwass que volve meterse nestes barcos e perden vida tentando chegar a Francia.

12.000 mortos en vinte anos

12.000 persoas afogáronse nos últimos vinte anos nos 67 quilómetros que separan Mayotte da illa de Anjuan, no arquipélago. Estas ttipis naves non desbordan os avatares deste océano e hai tempo que o espazo se coñece como o “cemiterio dos inmigrantes”. A asociación Cimade, que axuda aos inmigrantes, lamenta a falta de consideración dos seguintes cadáveres inxeridos polas augas: “A maioría non se identificaron. Con todo, no fígado de cada persoa desaparecida están unha nai, un pai, unha parella, un neno, un kusi ou un amigo, na incerteza e na imposibilidade de canalizar dignamente o duelo”.

En lugar de desenvolver rutas seguras, Francia ten diñeiro e infraestruturas destinadas a obstaculizar a migración, a miúdo vulnerando os dereitos humanos. Entre outras cousas, a diferenza da metrópoli, o permiso de estancia non lles serve para todo o Estado francés nin para viaxar por Europa, e tamén están condicionados polo logro da cidadanía francesa, é dicir, endurecida, para os jus solis ou creados en Francia. Con 136 emprazamentos, Mayotten é un dos centros de retención máis grandes, con 90 prazas adicionais para detencións a curto prazo. O 60% das expulsións de Francia son canalizadas. Cada ano son 20.000 os expulsados, sen tempo para pousar ou estudar a demanda de pomba asilo. “O tempo de retención é tan curto que non vemos a todos os detidos; estamos a apoiar un 20% de media”, afirma a directora da asociación Solidarité Mayotte.

Máis que solidariedade, predominan as divisións entre os comores pola tendencia a causarse no outro o culpable da propia miseria: por unha banda, os comoreños de Mayotte, os franceses, os pobres, e por outro, os comoreños das illas veciñas, non francesas e moi pobres. O ambiente agrávase enormemente, aínda que segue sendo desinteresado para París.

Un dos exemplos máis significativos é que desde o 13 de decembro a asociación Cimade está a ser bloqueada por extramuros da dereita, con máis dun mes cortando o camiño aos traballadores e colaboradores da asociación, sen ningunha reacción nin intervención do Estado francés. Preguntan por que a asociación sexa expulsada da illa. Cimade recorre á xustiza para desbloquear a situación e reorientar dignamente a axuda aos inmigrantes.

Balcanización do arquipélago dos comores, desde París

En lugar de seguir no arquipélago dos Comores, Mayotte Francia separouno das outras tres illas (Gran Comore, Anjuan e Moheli). Seguindo o Dereito internacional, o 22 de decembro de 1974 o arquipélago da independencia logrou unha gran maioría da recuperación da soberanía. Mayotte foi a única que loitou contra a independencia. En vista diso, París levou a cabo a balcanización do arquipélago para seguir estando presente no océano Índico. Dividiu inconscientemente linguas, culturas, relixións e relacións historicamente profundas. Con todo, o arquipélago é coñecido como Estado independente pola propia Organización das Nacións Unidas como a Unión dos Comores.

O vento levou o principio de Olivier Stirn, secretario de Estado dos departamentos e territorios de ultramar da época: “O Goberno francés ha mostrado o seu apoio á realización dunha consulta xeral por tres razóns. En primeiro lugar, xurídico, porque seguimos o dereito internacional porque nos baseamos nas limitacións da colonia; en segundo lugar, porque non podemos ter unha pluralidade estatutaria no arquipélago; e, por último, porque Francia non busca unha división entre comoreños”. En 1976 organizaron o segundo referendo sobre o mantemento do dominio de Francia, só nese período en Mayott, e a inmensa maioría opúxose á independencia.

Non apareceron os beneficios que supostamente lles suporía quedar no seo de Francia, e a situación empeorou: “Non podemos falar máis de Eldorado, Mayotte converteuse nunha polvoreira, un cebador de pasta, un Titanic á deriva”, afirma o xurista André Oraison no medio Zinfos 974. Así, a convivencia entre os comoreños vaise deteriorando día a día.
Mayotte foi a primeira parada da xira de campaña en decembro da candidata de extrema dereita, Marine Le pen. Cimade reuniuse cos bloqueantes para facerlles chegar a mensaxe racista que querían escoitar... a cambio de votos.