En novembro presentouse o estudo Eliteak Hego Euskal Herriko Eliteak: análise do poder. A investigación foi un traballo en equipo dirixido por Jon Diaz Egurrola da UPV/EHU, coa colaboración de Paulo Iztueta. Así mesmo, a investigación e publicación foi financiada polas fundacións Norte Sur e Manu Robles Arangiz. Por iso sentímonos orgullosos de chegar a un acordo entre os dous principais sindicatos vascos para levar a cabo un proxecto destas características.

A investigación consta de numerosos apartados nos que se analizan principalmente os aspectos teóricos da elite e o protagonismo que xoga nas nosas institucións públicas e privadas. Porque primeiro hai que saber que se entende da elite e logo vese a formación desa elite. En resumo, a elite está formada por altos cargos das organizacións multitudinarias, que alcanzarán notables reputacións e salarios. Por outra banda, os membros da elite, na súa maioría, teñen estudos universitarios en cinco universidades do País Vasco Sur: tres privadas e dúas públicas. Ademais, algúns membros obtiveron o título universitario no exterior.

En canto ás universidades públicas, os vascos tiñamos un déficit significativo, porque era difícil entender que ningún país desenvolvido como o noso tivese nin un só. Mentres tanto, en Deusto as xesuítas tiñan a súa propia universidade privada (1886), onde moitos dirixentes vascos realizaban os seus estudos. Máis tarde, en Pamplona, Opus Dei creou o seu propio (1952). A UPV/EHU legalizouse teoricamente en 1980, adscrito á CAV, pero levaba moitos anos ofrecendo títulos e alimentando á elite vasca baixo varias universidades do Estado español: “Escola de Comercio” (1818) de Bilbao, actualmente integrada na Facultade de Economía; Escola de Enxeñaría (1897); e Facultade de Economía (1953), aínda que a Facultade de Sarriko inaugurouse en 1964. Estas tres facultades tiveron tamén o seu protagonismo na formación da elite vasca.

Neste proceso de formación da elite vasca debemos destacar o proceso de privatización da universidade pública. Na década dos 80 amplíanse enormemente as posibilidades de acceso aos estudos universitarios. Os fillos de calquera nivel económico terían as mesmas oportunidades para cursar estudos universitarios e unha excelente oportunidade para ascender na “escaleira da sociedade”. Pero a principios deste novo século, marcado pola Unión Europea, a “excelencia” converteuse nun obxectivo. En consecuencia, creáronse numerosos centros de investigación público-pública ao amparo da UPV/EHU e dotáronse de recursos públicos: persoal docente investigador e recursos financeiros. Deste xeito, a demanda de “excelencia” da UE será un trazo adicional para chegar á elite vasca do futuro.

No ámbito sanitario tamén se está producindo un fenómeno similar. De feito, Osakidetza é unha organización pública que ofrece un servizo público de saúde, pero moitos dos servizos que hai detrás, como laboratorios de análises, clínicas privadas de consulta, tratamentos especiais, etc., son realizados por empresas privadas. Os médicos de elite exercerán a súa profesión nestas empresas, ademais do traballo que desenvolven nos hospitais de Osakidetza.

Os cargos que ocupan os postos de mando das grandes empresas vascas, sexan públicas ou privadas, forman parte importante da elite vasca. Entre eles, a maioría son homes e só uns poucos coñecen o eúscaro. Por outra banda, a formación maioritaria deste poderoso grupo levouse a cabo nas custosas universidades privadas. Por tanto, as familias acomodadas terán máis posibilidades de seguir completando a elite vasca.