Caio nos cantiis históricos: perda de humanidade, cortellos, poxas, violacións, torturas, secuestros, mortos, desaparecidos, barro vertido a ollos abertos de anciáns, plenitude destruída, fogar, negación da cultura propia, miseria, fame, espíritos na ira, ouro, azucre, armas de fogo, nacemento de imperiosas, petróleo, decapitación, etc. Preguntei á cabeza, o sistema demográfico, o desastre, o desastre, que explotou: “A quen lle interesa todo isto?”.

Os que morreron non eran de aquí, non era o sangue de aquí, non era a cultura de aquí, si non, seguramente se trataría doutro. Cantos chicos e homes abandonaron Euskal Herria para non sobrevivir ou vivir mellor, senón para enriquecerse? Ese ambicioso obsesionoulles, e a súa traxectoria non foi como se conta aquí en Euskal Herria. Quen pode crer? Hoxe alguén dirá que todo isto hai que superalo, que pasaron os séculos, e sería bo dicilo si a realidade fose diferente.

Recentemente un Colexio de Educación Secundaria chamábase Pedro Ursua. Quen foi Pedro Ursua? Nun centro cultural hai unha tumba de Andrés Madariaga Amatiano. Quen foi Andrés Madariaga Amatiano? Quen foi Lope Agirre? Etc.
Non é a colonización unha forma de lexitimar a explotación e o xenocidio? Non é a forma de lexitimar o crime e a inxustiza? Que se fixo en todos estes séculos de dependencia? Como crear unha nova existencia? Como liberar da terra o noso pensamento, o noso corpo? Como mobilizar a conciencia colectiva estando aquí? É posible deixar de sentir a opresión? Cantos séculos de prexuízos temos que superar?

Somos un pobo de perdedores, un pobo triturado. A escravitude detivo e dividiu a nosa historia, detivo o reloxo. Estabamos en nós, na nosa concepción do mundo, desenvolvendo a nosa cultura, escribindo a nosa historia, e outro sistema económico mundial rompeunos, desarticulounos e converteunos en mercantes.

Xa sabemos, repetirase. Chegou ese día? Repítese, o caos e a orde gobernan. Chegará unha época na que non saberemos nomearnos, o seu nome irase borrando aos poucos da nosa memoria e logo desaparecerá completamente. Implica o dominio do desenvolvemento humano? Temos que destruír algo para vivir?