Reunístesvos por primeira vez, despois de varios meses de relatos. Que tal?

Sands Murray-Wassink: Tan ben como esperábase. Cando o director de If I Can’t Dance, Frédérique Bergholtz encargoume, propúxome tres candidatos. Coñecía a dous e non me levaba moi ben con eles, busquei o nome de Aimar en Google e sentinme ben enseguida. É algo inusual para min, porque cos homes queer do mundo da arte non me arranxei ben en xeral. Non tiven boa experiencia cos comisarios, nin cos artistas, quizais lles pareza que non son suficiente masculino, e a min paréceme que eles son misóginos… Foron relacións difíciles. Con Aimar, con todo, foi completamente diferente. Non noto diferenza entre cartas e presencial.

Aimar Arriola: Ao principio, a idea era ir a Amsterdam e facer un acto en directo alí, pero logo chegou a pandemia e xurdiu a idea do intercambio de cartas. Foi moito máis produtivo. Nos primeiros meses foi como cando acabas de empezar con alguén: miro cara atrás e pregúntome por que estaba con tanta vergoña. Pero, ao final, claro que tiñamos unha data límite, os dous estabamos plenamente involucrados na conversación.

Chegastes a mandar agasallos.

A. A.: A verdade é que Sands envioume máis agasallos que a min mesmo.

S. M-W: O máis obsequio é algo xeral no meu traballo. Oxalá, en verdade, páguenme á xente que quero por regalarme os meus traballos, en lugar de venderme a coleccionistas ricos. O mercado non me interesa moito, non lle digo un rexeitamento absoluto, pero sempre foi unha relación conflitiva por diversos motivos, entre eles porque o meu corpo é o meu principal material e o corpo non está á venda.

Artistas feministas influíron no seu traballo desde moi novo.

A. A.: Nas cartas falei de Adelina Moya, a miña profesora na facultade de Belas Artes, e foi unha gran inspiración para min. Naquela época, no currículo non existía unha muller artística, pero Moya compensaba ese baleiro. E creo que, entre outras cousas, Sands e eu conectámonos a través desta experiencia.

S. M-W: Aos 19 anos coñecín ao artista Carolee Schneemann no Instituto Pratt (Brooklyn, Nova York), o que me cambiou de visión. Polo demais, no currículo non había historia da arte feminista. Sen acabar o grao, cando fun a unha residencia a Holanda, case todos os profesores eran homes, e cando falaba de arte feminista rían… Fai 20 anos, cando falaba de arte feminista ou arte queer en Holanda, dicíanme que era ridículo, agora teriades que ver como está a cuestión, non hai outra cousa. Aimar, ti tes 44 anos e eu 47, son un pouco maior, pero a túa educación seguramente sería como a miña: si eu non coñecía a Carolee, e si ti non che atopaches con esa profesora…

A. A.: Os estudos que fixemos en tempos anteriores a Internet, tanto ti como eu, chegabas ás cousas a través da xente, ao azar. Por iso falamos nas cartas da idea de procesos e relacións. A ambos nos parece que a vida é relacional: constrúesche e desconstruyes en función das túas adiccións á xente, aos materiais, etc. Sabiamos, pois, que escribir cartas é unha forma de construír unha nova relación e para iso…

S. M-W: Para iso tes que estar aberto. A ambos nos parece que unha sorpresa afortunada é presentar a dúas persoas e que as dúas estean abertas a un esforzo deste tipo.

A. A.: Sands foi moi xenerosa desde o principio do intercambio de cartas. Parecíame que eu non estaba ao mesmo nivel.

S. M-W: A min parecíame un pouco igual.

A. A.: Como os vascos, son máis sostido. Tentaba que todo se adaptase dunha forma determinada. E vostede, dentro das cartas que incluía, engadiu os anexos… Arránxase mellor en prosperidade que eu.

S. M-W: Estiven moi soa durante moito tempo, fun marxinal. Levo 25 anos co meu marido e só os dous estivemos durante todo ese tempo. Por tanto, cando me atopo con alguén que me parece que podo ter unha conversación sobre a arte, exploro, estou tan famento! Nós os dous aínda estamos ao principio da nosa relación, pero estou moi entusiasmado.

Unha vez finalizado o intercambio de cartas, Aimar convidou a Sands ao proxecto que está a realizar no AZ.

A. A.: Había que finalizar o intercambio de cartas. Pero parecíame que quedaron moitos fíos soltos, e así xurdiu a invitación, coa intención de dar continuidade a algúns temas. Foi unha especie de continuación, non tiven que explicar de cero o que me interesaba. No intercambio de cartas apareceron de forma sinxela unha serie de cuestións sobre a forma, un desexo de superar a dicotomía entre contido e forma. Por outra banda, no proxecto de investigación de aquí estou a traballar o cruzamento do desexo de queer coa forma, en sentido amplo, polo que era interesante traer a práctica de Sands a un contexto como este, porque Sands traballa as posibilidades da estética informal –formas máis abertas, réptiles como forma…– e porque no noso contexto a aproximación á forma está intimamente ligada a unha determinada tradición da escultura moderna.

Para pór un exemplo, Sands traballa con perfumes, e esa é unha presenza menos presente, xa que non ocupa o campo visual. Quería traer todos eses elementos.

Como será a performance de mañá?

A. A.: O primeiro que faremos é unha especie de charla, vou estar con Sands, vouno a presentar e vouno a facer polo si ou polo non, porque necesita algunha achega. Despois haberá unha acción que Sands pintará en directo. É interesante, porque chamamos performance a todo o evento, non “o discurso e a performance”.

Sands, dixo con frecuencia que non ten formación en performance, pero, en consecuencia, as normas sobre o que debería ser a performance non lle obrigan tanto. Ten unha vista máis libre.

S. M-W: Vou estar pintando directamente durante dúas horas no solo, en papeis A4. En 1997 apareceu na revista Artforum unha imaxe de Shahzia Sikander, anuncio dunha exposición, que me pareceu moi bonita. Quero recrear esa imaxe na miña performance. O solo estará cheo de papeis e aí vou pintando. Normalmente pinto cabalos. Acabo de empezar, con 40 anos, porque até entón non se atreveu a facelo. Os cabalos, por suposto, asócianse á liberdade e á parte salvaxe, pero para min tamén están relacionados coa corrección de xénero.

Cando era neno, dicíanme que os cabalos e os unicornios eran cousas das nenas. O meu avó era un psicanalista freudiano, que impulsou aos meus pais a levarme a terapia, porque cando tiña tres anos díxenlles que non era un neno, senón unha nena. Así que me enviaron á terapia para que aprendín a ser un neno, que evidentemente é totalmente absurdo: que é a infancia dunha nena e que é a dun neno? Non se pode saber. Pero, bo, eran outros tempos. Foi unha experiencia traumática, e odio a súa ocorrencia, pero agora estou a tentar completala, e unha parte importante do meu traballo consiste en agarrar traumas e feridas do pasado… Pintar cabalos é unha boa forma de combater o trauma.

Que expectativas tedes?

S. M-W: Estou moi entusiasta. Creo que a clave será recoller enerxía colectiva, e niso teñen moito que ver os telespectadores. Todos estaremos xuntos neste espazo, polo que debería ter unha experiencia de grupo no mellor sentido.

Doutra banda, non pode fallar. Jack Halberstam escribiu sobre a arte queer do erro, e aínda que non lin o libro, sinto plenamente identificado co concepto. Se non queres vivir á altura da heteronorma, nin á altura da regra queer, á altura de ningunha normalidade, nada pode fallar.

A. A.: Quero centrarme no que vostede dixo da enerxía colectiva. Empecei co proxecto de AZ xusto antes de Pandemia e preguntáronme si estaría disposto a cambiar os plans iniciais e a facer as cousas online. O certo é que acababa de terminar a miña tese doutoral, el foi o meu confinamento de cinco anos, e quería facer as cousas cara a cara. A pesar de facer menos cousas, ou doutra maneira, para min era importante estar cara a cara. Son de aquí, pero estiven moitos anos vivindo fóra, e este proxecto público dábame a oportunidade de crear unha comunidade de membros con xente que se preocupa polas cousas que a min interésanme. Parecíame imprescindible realizar actos públicos, aínda que fosen a pequena escala. O acto de mañá xa está cheo, creo que van vir unhas 50 persoas, e a miña expectativa é esa, crear unha certa enerxía e mantela.

S. M-W: A xente é a clave. A arte fano os seres humanos, para os humanos. No mundo da arte préstase unha gran atención aos obxectos, e iso paréceme decepcionante ás veces, parece que os obxectos son máis importantes que as persoas de detrás deles. Interésame moito a dimensión humana da arte.

Neste sentido, dixen moitas veces que os meus materiais de traballo son cinco: relacións, comportamento, pensamentos, sentimentos e emocións. Todas son cousas invisibles, pero esa é a gama das miñas habilidades. Como artista, coido con coidado o trato coa xente, non só no mundo da arte, senón tamén no día a día. Prefiro, como habilidade, fixarme no meu comportamento que no propio pintado.